1
öncelikle, futbolun ilk çağları için; (bkz: #115525)
***
1848: cambridge’de, trinity college'de toplanan ingiliz kolejlerinin temsilcileri, futbol oyun kurallarını tespit ettiler. okullar arası futbol maçları düzenlenmeye başlandı.
1855: ingiliz üniversite öğrencileri isviçre'de ilk futbol gösterilerini yaptılar.
1857: ingiltere'de ilk futbol kulübü sheffield club kuruldu.
26 ekim 1863: londra'da freemason'un meyhanesinde toplanan 11 kulüp temsilcisi, futbolu rugbyden ayıran kuralları tespit etti. football association (ingiltere futbol federasyonu) kuruldu. modern futbol doğdu.
1870: ingiliz futbol federasyonu'nun tespit ettiği kurallar almanya'da kabul edildi. lizbon'da oturan ingilizler, portekiz'de futbolu yaymaya başladı.
1871: dünya futbolunun ilk büyük organizasyonu ingiltere federasyon kupası müsabakaları başladı. 15 takımın katıldığı ilk federasyon kupası'nı kennigton park'ta royal engineers'ı 1-0 yenen wanderers kazandı.
30 kasım 1872: dünya futbolunun ilk milli maçı glasgow’da oynandı. iskoçya ve ingiltere sahadan golsüz beraberlikle ayrıldı.
1875: oxford üniversitesi futbol takımı, futbolda ilk denizaşırı turneye çıkan ekip oldu, almanya'ya gitti. bu turnenin sonunda almanya üniversitelerinde futbol takımları kuruldu. ingiltere futbol federasyonu üst direğin kullanılmasını kabul etti. kalenin iki yan direği üst direkle birleştirildi.
1879: isviçre'de ilk futbol kulübü fc saint gall kuruldu.
1881: belçika'da ilk futbol kulübü antwerp fc kuruldu.
6 aralık 1882: manchester'de toplanan ingiltere iskoçya, galler ve kuzey irlanda futbol federasyonlarının temsilcileri futbol kuralları üzerinde anlaştılar.
1883: iskoçya, galler cw kuzey irlanda milli takımları arasında britanya kupası maçları düzenlenmeye başlandı.
1885: iskoçya kupası'nda arbroath takımının sağ açığı john petrie, bon accord takımına 13 gol attı.
1886: ingiltere, iskoçya, galler ve kuzey irlanda federasyonları tarafından futbol kurallarında değişiklik yapmaya yetkili internation board kuruldu. fifa'nın kuruluşundan sonra* bu kurula dört temsilci daha katıldı.
1890: hakemlerin tarafsızlığı prensibi kabul edildi. orta hakemlerle yan hakemlerin uyacakları kurallar international board tarafından belirlendi. selanik ve izmir'de oturan ingiliz, italyan ve rumların kendi aralarında takım kurarak maçlar düzenlemesiyle osmanlı imparatorluğu sınırları içinde futbol oynanmaya başlandı. ilk futbol kulübü moda football club ingilizler tarafından istanbul'da kuruldu.
1891: international board, penaltı atışını futbol kuralları arasına dahil etti. ingiltere'de düzenlenen kuzey güney karmaları maçında ilk defa kale ağları kullanıldı.
1893: arjantin futbol federasyonu kuruldu. ingiltere'den sonra ilk lig maçları arjantin'de düzenlenmeye başlandı.
1895: britanya kadınlar futbol kulübü kuruldu. ilk bayanlar arası maç oynandı.
1899: international board oyun kurallarında değişiklikler yaptı. ceza alanı içinde bilerek topa elle dokunma penaltı atışı ile cezalandırıldı. maç süresi 90 dakika olarak belirlendi. futbol saha ölçüleri 118,4x 91,4 metre oldu. reşad danyal ve fuat hüsnü kayacan ile arkadaşları tarafından ilk türk futbol kulübü black stockings football club kuruldu.
1901: bütünüyle türk futbolcularından oluşan kadıköy futbol kulübü kuruldu. ancak black stockings’le birlikte kadıköy zaptiye teşkilatı tarafından kapatıldı. macaristan futbol federasyonu kuruldu. ingiltere'de tottenham-sheffield united federasyon kupası finalinde 110 bin 802 kişi ile seyirci rekoru kırıldı.
1902: ilk türk futbolcusu fuat hüsnü kayacan, bobby adıyla ingilizler tarafından kurulan cadıköy football club takımında oynadı. avrupa kıtası'nda ilk milli maç oynandı. viyana’da, avusturya macaristan’ı 5-0 yendi.
1903: beşiktaş jimnastik kulübü kuruldu. internation board, futbolda avantaj kuralını kabul etti.
21 mayıs 1904: paris'te yapılan toplantıda fransa, belçika, danimarka, hollanda, ispanya, isveç vw isviçre futbol federasyonları temsilcileri tarafından fifa kuruldu.
1905: türkiye'de ilk futbol kulübü olan galatasaray spor kulübü kuruldu.
1905: ingiltere futbol federasyonu fifa’ya katıldı.
1906: brezilya, sao paulo’da ilk kıtalar arası futbol maçı oynandı. güney afrika, brezilya'yı 6-0 mağlup etti.
1907: international board, kendi yarı alanında bulunan bir futbolcunun ofsayt durumuna düşmeyeceğine karar verdi. fenerbahçe kuruldu.
1908: londra’da düzenlenen olimpiyat oyunları'na futbol da dahil edildi. ingiltere olimpiyat şampiyonu oldu.
17 ocak 1908 tarihinde oynanan galatasaray - fenerbahçe maçı ile ezeli bir rekabet başladı. galatasaray maçı 2-0 kazandı.
1909: ilk defa bir türk takımı galatasaray pazar ligi'nde şampiyon oldu.
1911: türkiye'ye ilk defa yabancı bir futbol takımı -kloszvar- * geldi galatasaray'la maç yapıldı. maçın sonucu galatasaray 4 - kloszvar 2 oldu. ilk defa bir türk takımı galatasaray yurt dışına özel maç yapmak için gitti. romanya'daki bu özel maç galatasaray 11 - bükreş karması 0 şeklinde sonuçlandı. galatasaraylı sabri mahir fransa’nın olmpique takımında yer alarak yabancı takımlarda oynayan ilk türk futbolcusu oldu.
1913: international board, kalecilerin topu kendi yarı alanlarında değil, sadece kendi ceza alanlarında tutabileceğine karar verdi.
13 nisan 1923: türkiye futbol heyet-i müttehidesi * kuruldu. 21 mayıs'ta türkiye fifa üyeliğine kabul edildi.
26 ekim 1923: türk milli takımı ilk maçını istanbul'da yaptı. türkiye, romanya'yla 2-2 berabere kaldı.
1924: futbol federasyonu, türk milli takımını çalıştırması için ingiltere'den antrenör billy hunter'i getirdi. ilk defa bir türk hakemi hamdi emin çap moskova'da fifa’nın izniyle bir milletlerarası maç yönetti. sovyetler birliği, türkiye'yi 3-0 yendi.
1924 paris olimpiyatları'nda uruguay şampiyon oldu. international board, oyuna katılmadığı ve rakibine müdahale etmediği sürece bir futbolcunun ofsayt durumunda sayılmayacağına karar verdi.
25 kasım 1924 galatasaray vefa maçında mehmet leblebi 14 gol atarak rekor kırdı.
1926: international board, korner vuruşlarından doğrudan doğruya gol atılabilineceğine karar verdi.
1930: ilk dünya kupası maçları uruguay'da düzenlendi. uruguay şampiyon oldu.
1938: londra'da oynanan maçta ingiltere, avrupa karması'nı 3–0 yendi.
international board, her maçta kale ağlarının kullanılmasına karar verdi. 3530 sayılı beden terbiyesi kanunu yürürlüğe girdi. kanun uyarınca beden terbiyesi genel müdürlüğü, danyal akbel'i futbol federasyonu başkanlığı'na tayin etti.
9 eylül 1939: istanbul taksim stadı'nda türkiye'de ilk gece maçı oynandı. bu maç fenerbahçe ve beyoğlu spor
arasında oynandı. fenerbahçe 4-2 kazandı.
1948: fifa tarafından ilk defa milletlerarası genç takımlar şampiyonası düzenlendi.
4 mayıs 1949: italyan torino takımını taşıyan uçak, süperga tepelerinde yere çakıldı. kaza sırasında 18 futbolcu hayatını kaybetti.
1951: international board hücum eden takımın oyuncusuna obstrüksiyon engelleme * yapılamayacağına karar verdi. futbolda profesyonellik kabul edildi. 17 haziran'da berlin olimpiyat stadı'nda oynana maçta türk milli takımı, batı almanya'yı 2-1 yendi.
1953: türkiye genç milli takımı, avrupa üçüncüsü oldu. 25 kasım'da londra'nın wembley stadı'nda oynanan maçta ev sahibi ingiltere ilk defa bir avrupa takımına kendi sahasında yenildi. macaristan 6 - ingiltere 3.
1954: türk milli takımı roma'da oynadığı üçüncü maçta da ispanya ile eşitliği bozamadı. bunun üzerine franco adında bir italyan çocuğunun çektiği kura sonucu türkiye ispanya'yı eledi ve isviçre'deki dünya kupası finallerine katılma hakkının kazandı. milli takım finallerdeki tek galibiyetini kore karşısında (u: 7–0) elde etti. isviçre'de düzenlenen dünya kupası maçları, ilk defa tv de yayınlandı. jules rimet dünya kupası'nı, batı almanya kazandı. aynı yıl uefa kuruldu.
1956: türk takımları avrupa kupaları'na katılmaya başladılar. 19 şubat'ta istanbul inönü stadı'nda oynayan maçta türk milli takımı ünlü macaristan milli takımı'nı 3-1 yendi. macaristan milli takımı macaristan ihtilali sırasında sovyet ordularının ülkeye girişi sonucu dağıldı. ünlü macar futbolcuları avrupa ülkelerine göç etti. ispanya'nın real madrid takımı ilk avrupa şampiyon kulüpler kupası'nı kazandı.
1958: brezilyalı futbolcu pele isveç'teki dünya kupasında ilk milletlerarası maçlara çıkıp ün kazandı. internation board resmi müsabakada oyuncu değişikliğini kabul etti. uefa, avrupa milletler kupası’nın düzenlenmesine karar verdi.
7 şubat 1958: ingiliz manchester united takımını belgrad'dan ingiltere'ye götüren uçak münih civarında düştü. kaza sırasında manchester united’ın sekiz futbolcusu öldü.
1959: ilk defa bir türk hakemi sulhi garan, fifa kokartı taktı.türkiye milli ligi kuruldu.
1960: avrupa kupa galipleri kupası kuruldu. sovyetler birliği, avrupa milletler kupası şampiyonu oldu. real madrid, eintracht frankfurt'u 7–3 yenerek avrupa şampiyon kulüpleri kupasını üst üste beşinci defa kazandı. aynı yıl real madrid, penarol * takımını yenerek kıtalararası şampiyon kulüpler kupası'nı kazandı.
1962: türkiye, uefa üyeliğine kabul edildi. türkiye kupası maçları başladı.
1963: fenerbahçeli lefter küçükandonyadis ankara’da oynanan türkiye - romanya (u: 0–0) maçında ellinci defa ay yıldızlı formayı giyerek altın madalya aldı.
1966: ingiltere'de düzenlenen dünya kupası'nı ingiltere kazandı.
galatasaraylı turgay şeren ankara’da oynan türkiye - batı almanya (u: 0–2) maçında ellinci defa ay yıldızlı formayı giyerek * aldı.
moskova'da oynana özel maçta türk milli takımı sovyetler birliğini 2–0 yendi.
1967: türkiye, milletlerarası gençler futbol turnuvası'nı düzenledi. sovyetler birliği, ingiltere'yi 1-0 yenerek şampiyonluğu kazandı. türkiye üçüncü oldu.
1968: chorzov'da oynanan maçta türkiye polanya'ya 8–0 yenilerek tarihinin en büyük yenilgisini aldı. göztepe avrupa fuar şehirleri kupası'nda yarı finale yükseldi.
1970: meksika'da düzenlenen dünya kupası finallerinde brezilya milli takımı 3. defa şampiyonluğu kazanarak jules rimet kupası’nın ebedi, sahibi oldu.
1971: galatasaray'ın üç yıl üst üste lig şampiyonluğunu kazandığı başarılı dönem başladı. türkiye'nin o güne kadarki en büyük futbol tesisi atatürk olimpiyat stadı izmir'de düzenlenen 6. akdeniz oyunları'yla hizmete açıldı.
1974: fifa dünya kupası'nı ev sahibi batı almanya kazandı.
1976: trabzonspor, türkiye ligi şampiyonu oldu ve ilk defa kupayı istanbul dışına çıkardı. avrupa milletler kupası'nda çekoslovakya şampiyon oldu.
1978: fifa dünya kupası'nı ev sahibi arjantin kazandı.
1980: türkiye, izmir’de düzenlenen i. islam oyunları'nda libya'ya yenilerek 2. oldu.
londra'da oynanan 2. lig maçında queen’s park rangers takımının oyuncusu tommy langey, bolton kalesine dokuzuncu saniyede attığı golle dünyada en çabuk atılan gol rekorunu kırdı. ilk defa bir türk futbolcusu dünya karması takımında yer aldı. fenerbahçeli isa ertürk, unicef yararına düzenlenen maçta dünya karması'nda barcelona karşısında dünya karması forması giydi. avrupa futbol şampiyonluğu'nu federal almanya kazandı.
1982: ispanya'da düzenlenen dünya kupası finalleri'nde italya 3. defa dünya kupası’nın sahibi oldu. 1986 dünya kupası finalleri'nin ev sahibi seçilen kolombiya bu organizasyonu yapamayacağını bildirdi. dünya kupası 86'nın ev sahipliği meksika’ya verildi. beşiktaş 14 yıl aradan sonra tekrar türkiye ligi şampiyonu oldu. kolombiya'da futbol maçına stadda çıkan panikte 400 seyirci öldü, 200 kişi yaralandı.
türk sporuna teşkilatçı, yönetici hakem ve yazar olarak büyük emeği geçen türkiye milli olimpiyat komitesi başkanı burhan felek vefat etti.
1983: uefa başkanı italyan artemio franchi bir trafik kazasında öldü. uefa başkanlığına fransız jacques georges seçildi.
1984: avrupa şampiyonluğu'nu fransa finalde ispanya milli takımını yenerek kazandı.
1984: sabri sarıoğlu doğdu.
1985: brüksel'de oynanan avrupa şampiyon kulüpler kupası; juventus, liverpool maçında ingiliz ve italyan seyircileri arasında çıkan kargaşada, heysel stadı'nda büyük çoğunluğu italyan 39 seyirci öldü, 450 kişi yaralandı. *
maçı ise juventus 1-0 kazanarak şampiyon oldu. heysel faciasından sonra suçlu ingiliz seyirciler adalet önünde hesap verirken uefa ingiliz takımlarını süresiz avrupa kupalarından ihraç etti.
1985: federal almanya milli takımı'nın eski teknik direktörü jupp derwall, galatasaray takımının teknik direktörlüğüne getirildi.
ingiltere 2. liginden bradford ile lincoln city'nin karşılaşmasında bradford tribünlerinde yangın çıktı, bu yangında 52 kişi hayatını kaybetti.
türkiye ligi'nde şampiyon ilk defa averajla belirlendi. beşiktaş'tan 7 gollük averaj üstünlüğüne sahip fenerbahçe şampiyonluğa ulaştı.
1986: meksika’da final turları oynanan dünya kupası'nı arjantin kazandı. kupaya diego armando maradona damga vurdu. arjantin'e kupayı getiren isim olan maradona çeyrek final maçında ingiltere'ye karşı eliyle attığı golü tanrının eli olarak nitelendirdi. ayrıca aynı maçta orta sahadan aldığı topu 6 kişiyi ve kaleciyi çalımlayarak ağlara gönderdi.
1986: beşiktaş, türkiye ligi şampiyonluğunu averajla kazanırken galatasaray dünya futbol tarihinde eşi görülmemiş biçimde namağlup ikinci oldu.
1987: galatasaray, 14 yıl aradan sonra tekrar türkiye 1. ligi şampiyonu oldu. galatasaraylı tanju çolak avrupa'da altın ayakkabı gol yarışması'nda 33 golle bronz ayakkabı ödülünü aldı.
1988: nepal'de nepal-bangladeş maçı oynanırken dolu yağması üzerine stadda kargaşalık çıktı bu kargaşanın içinde 100 seyirci öldü, 300 kişi yaralandı.
final turları federal almanya’da oynanan avrupa futbol şampiyonası'nda hollanda şampiyonluğa ulaştı.
1989: galatasaray, avrupa şampiyon kulüpler kupası'nda sırasıyla rapid wien, neuchatel xamax ve ac monaco'yu eleyerek bu kupada yarı finale yükselen ilk türk takımı oldu. yarı finalde steaua bükreş tarafından elenerek final hakkını kaybetti. galatasaraylı tanju çolak 39 golle avrupa altın ayakkabı gol yarışmasında 1.oldu ve altın ayakkabı'yı monaco’da törenle aldı.
tınaz tırpan'ın teknik direktörlüğünü yaptığı türk milli takımı, dünya kupası eleme grubunda büyük bir hamle yaparak italya 90 finallerinin eşiğine kadar geldi ancak izlanda karşısında kaybedilen puanlar neticesinde finalist olma şansını kaybetti.
malatyaspor ile yapacağı lig karşılaşması için otobüs ile yola çıkan samsunspor takımı trafik kazası geçirdi. teknik direktör nuri asan, futbolculardan muzaffer badaloğlu ve mete aranır olay yerinde öldüler, ağır yaralı futbolculardan tedavi sonrasında sağlığına kavuşamayıp futbolu bırakanlar oldu. futbolcu tomiç de uzun süren bitkisel hayattan sonra yugoslavya'ya götürülürken öldü. takımdan birçok futbolcusunu kaybeden samsunspor takım kuracak futbolcu sayısına ulamadığı için 2. yarıdaki bütün lig maçları iptal edildi, hükmen mağlubiyet verildi, fakat türkiye 1. liginde bırakıldı.
1990: italya'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı batı almanya kazandı.
1994: abd'de düzenlenen fifa dünya kupası'nı brezilya kazandı.
1996: galatasaray'ın süper lige ve avrupaya ve damga vuracağı yıllar başladı.
1998: fransa'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı ev sahibi fransa finalde brezilya'yı 3-0 yenerek kazandı.
2000: galatasaray, uefa kupasını ve süper kupa'yı kazanarak avrupanın zirvesine çıktı. 1997 - 2000 yılları arasında 4 kez de şampiyon olan sarı kırmızı ekip iffhs'nin değerlendirmesine göre 2000 yılının en başarılı takımı oldu. galatasaray, uefa kupasını namağlup kazanan ilk takım oldu.
2001: ilk defa bir türk takımı -galatasaray- şampiyonlar ligi'nde gruplardan çıkarak çeyrek finale yükseldi.
2002: türk milli futbol takımı 48 yıl aradan sonra dünya kupası finallerine katılma hakkı elde etti. güney kore ve japonya'nın ortaklaşa düzenledikleri bu fifa dünya kupası'nı brezilya kazandı. türkiye ise ev sahibi güney kore'yi 3-2 mağlup edip 3. olarak milli takım tarihinin en önemli başarısına ulaştı. aynı maçta galatasaraylı oyuncu hakan şükür 11. saniyede attığı golle dünya kupası tarihinin en erken golünü atan futbolcu oldu.
2006: almanya'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı italya kazandı.
2008: avrupa futbol şampiyonası'na mucizevi geri dönüşleriyle türk milli futbol takımı damgasını vurdu. geriye düştüğü 3 maçı da son dakikalarda çevirerek taraflı tarafsız herkesin övgüsünü alan takım yarı finalde almanya'ya elenerek 3. oldu. kupayıysa finalde almanya'yı 1-0'la geçen ispanya kazandı.
2010: bursaspor süper lig şampiyonu olarak 4 büyüklerden sonra süper ligde şampiyon olan ilk takım ünvanını aldı.
2010: güney afrika'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı finalde hollanda'yı 1-0'la geçen ispanya kazandı.
***
kaynak: büyük futbol ansiklopedisi. *
***
1848: cambridge’de, trinity college'de toplanan ingiliz kolejlerinin temsilcileri, futbol oyun kurallarını tespit ettiler. okullar arası futbol maçları düzenlenmeye başlandı.
1855: ingiliz üniversite öğrencileri isviçre'de ilk futbol gösterilerini yaptılar.
1857: ingiltere'de ilk futbol kulübü sheffield club kuruldu.
26 ekim 1863: londra'da freemason'un meyhanesinde toplanan 11 kulüp temsilcisi, futbolu rugbyden ayıran kuralları tespit etti. football association (ingiltere futbol federasyonu) kuruldu. modern futbol doğdu.
1870: ingiliz futbol federasyonu'nun tespit ettiği kurallar almanya'da kabul edildi. lizbon'da oturan ingilizler, portekiz'de futbolu yaymaya başladı.
1871: dünya futbolunun ilk büyük organizasyonu ingiltere federasyon kupası müsabakaları başladı. 15 takımın katıldığı ilk federasyon kupası'nı kennigton park'ta royal engineers'ı 1-0 yenen wanderers kazandı.
30 kasım 1872: dünya futbolunun ilk milli maçı glasgow’da oynandı. iskoçya ve ingiltere sahadan golsüz beraberlikle ayrıldı.
1875: oxford üniversitesi futbol takımı, futbolda ilk denizaşırı turneye çıkan ekip oldu, almanya'ya gitti. bu turnenin sonunda almanya üniversitelerinde futbol takımları kuruldu. ingiltere futbol federasyonu üst direğin kullanılmasını kabul etti. kalenin iki yan direği üst direkle birleştirildi.
1879: isviçre'de ilk futbol kulübü fc saint gall kuruldu.
1881: belçika'da ilk futbol kulübü antwerp fc kuruldu.
6 aralık 1882: manchester'de toplanan ingiltere iskoçya, galler ve kuzey irlanda futbol federasyonlarının temsilcileri futbol kuralları üzerinde anlaştılar.
1883: iskoçya, galler cw kuzey irlanda milli takımları arasında britanya kupası maçları düzenlenmeye başlandı.
1885: iskoçya kupası'nda arbroath takımının sağ açığı john petrie, bon accord takımına 13 gol attı.
1886: ingiltere, iskoçya, galler ve kuzey irlanda federasyonları tarafından futbol kurallarında değişiklik yapmaya yetkili internation board kuruldu. fifa'nın kuruluşundan sonra* bu kurula dört temsilci daha katıldı.
1890: hakemlerin tarafsızlığı prensibi kabul edildi. orta hakemlerle yan hakemlerin uyacakları kurallar international board tarafından belirlendi. selanik ve izmir'de oturan ingiliz, italyan ve rumların kendi aralarında takım kurarak maçlar düzenlemesiyle osmanlı imparatorluğu sınırları içinde futbol oynanmaya başlandı. ilk futbol kulübü moda football club ingilizler tarafından istanbul'da kuruldu.
1891: international board, penaltı atışını futbol kuralları arasına dahil etti. ingiltere'de düzenlenen kuzey güney karmaları maçında ilk defa kale ağları kullanıldı.
1893: arjantin futbol federasyonu kuruldu. ingiltere'den sonra ilk lig maçları arjantin'de düzenlenmeye başlandı.
1895: britanya kadınlar futbol kulübü kuruldu. ilk bayanlar arası maç oynandı.
1899: international board oyun kurallarında değişiklikler yaptı. ceza alanı içinde bilerek topa elle dokunma penaltı atışı ile cezalandırıldı. maç süresi 90 dakika olarak belirlendi. futbol saha ölçüleri 118,4x 91,4 metre oldu. reşad danyal ve fuat hüsnü kayacan ile arkadaşları tarafından ilk türk futbol kulübü black stockings football club kuruldu.
1901: bütünüyle türk futbolcularından oluşan kadıköy futbol kulübü kuruldu. ancak black stockings’le birlikte kadıköy zaptiye teşkilatı tarafından kapatıldı. macaristan futbol federasyonu kuruldu. ingiltere'de tottenham-sheffield united federasyon kupası finalinde 110 bin 802 kişi ile seyirci rekoru kırıldı.
1902: ilk türk futbolcusu fuat hüsnü kayacan, bobby adıyla ingilizler tarafından kurulan cadıköy football club takımında oynadı. avrupa kıtası'nda ilk milli maç oynandı. viyana’da, avusturya macaristan’ı 5-0 yendi.
1903: beşiktaş jimnastik kulübü kuruldu. internation board, futbolda avantaj kuralını kabul etti.
21 mayıs 1904: paris'te yapılan toplantıda fransa, belçika, danimarka, hollanda, ispanya, isveç vw isviçre futbol federasyonları temsilcileri tarafından fifa kuruldu.
1905: türkiye'de ilk futbol kulübü olan galatasaray spor kulübü kuruldu.
1905: ingiltere futbol federasyonu fifa’ya katıldı.
1906: brezilya, sao paulo’da ilk kıtalar arası futbol maçı oynandı. güney afrika, brezilya'yı 6-0 mağlup etti.
1907: international board, kendi yarı alanında bulunan bir futbolcunun ofsayt durumuna düşmeyeceğine karar verdi. fenerbahçe kuruldu.
1908: londra’da düzenlenen olimpiyat oyunları'na futbol da dahil edildi. ingiltere olimpiyat şampiyonu oldu.
17 ocak 1908 tarihinde oynanan galatasaray - fenerbahçe maçı ile ezeli bir rekabet başladı. galatasaray maçı 2-0 kazandı.
1909: ilk defa bir türk takımı galatasaray pazar ligi'nde şampiyon oldu.
1911: türkiye'ye ilk defa yabancı bir futbol takımı -kloszvar- * geldi galatasaray'la maç yapıldı. maçın sonucu galatasaray 4 - kloszvar 2 oldu. ilk defa bir türk takımı galatasaray yurt dışına özel maç yapmak için gitti. romanya'daki bu özel maç galatasaray 11 - bükreş karması 0 şeklinde sonuçlandı. galatasaraylı sabri mahir fransa’nın olmpique takımında yer alarak yabancı takımlarda oynayan ilk türk futbolcusu oldu.
1913: international board, kalecilerin topu kendi yarı alanlarında değil, sadece kendi ceza alanlarında tutabileceğine karar verdi.
13 nisan 1923: türkiye futbol heyet-i müttehidesi * kuruldu. 21 mayıs'ta türkiye fifa üyeliğine kabul edildi.
26 ekim 1923: türk milli takımı ilk maçını istanbul'da yaptı. türkiye, romanya'yla 2-2 berabere kaldı.
1924: futbol federasyonu, türk milli takımını çalıştırması için ingiltere'den antrenör billy hunter'i getirdi. ilk defa bir türk hakemi hamdi emin çap moskova'da fifa’nın izniyle bir milletlerarası maç yönetti. sovyetler birliği, türkiye'yi 3-0 yendi.
1924 paris olimpiyatları'nda uruguay şampiyon oldu. international board, oyuna katılmadığı ve rakibine müdahale etmediği sürece bir futbolcunun ofsayt durumunda sayılmayacağına karar verdi.
25 kasım 1924 galatasaray vefa maçında mehmet leblebi 14 gol atarak rekor kırdı.
1926: international board, korner vuruşlarından doğrudan doğruya gol atılabilineceğine karar verdi.
1930: ilk dünya kupası maçları uruguay'da düzenlendi. uruguay şampiyon oldu.
1938: londra'da oynanan maçta ingiltere, avrupa karması'nı 3–0 yendi.
international board, her maçta kale ağlarının kullanılmasına karar verdi. 3530 sayılı beden terbiyesi kanunu yürürlüğe girdi. kanun uyarınca beden terbiyesi genel müdürlüğü, danyal akbel'i futbol federasyonu başkanlığı'na tayin etti.
9 eylül 1939: istanbul taksim stadı'nda türkiye'de ilk gece maçı oynandı. bu maç fenerbahçe ve beyoğlu spor
arasında oynandı. fenerbahçe 4-2 kazandı.
1948: fifa tarafından ilk defa milletlerarası genç takımlar şampiyonası düzenlendi.
4 mayıs 1949: italyan torino takımını taşıyan uçak, süperga tepelerinde yere çakıldı. kaza sırasında 18 futbolcu hayatını kaybetti.
1951: international board hücum eden takımın oyuncusuna obstrüksiyon engelleme * yapılamayacağına karar verdi. futbolda profesyonellik kabul edildi. 17 haziran'da berlin olimpiyat stadı'nda oynana maçta türk milli takımı, batı almanya'yı 2-1 yendi.
1953: türkiye genç milli takımı, avrupa üçüncüsü oldu. 25 kasım'da londra'nın wembley stadı'nda oynanan maçta ev sahibi ingiltere ilk defa bir avrupa takımına kendi sahasında yenildi. macaristan 6 - ingiltere 3.
1954: türk milli takımı roma'da oynadığı üçüncü maçta da ispanya ile eşitliği bozamadı. bunun üzerine franco adında bir italyan çocuğunun çektiği kura sonucu türkiye ispanya'yı eledi ve isviçre'deki dünya kupası finallerine katılma hakkının kazandı. milli takım finallerdeki tek galibiyetini kore karşısında (u: 7–0) elde etti. isviçre'de düzenlenen dünya kupası maçları, ilk defa tv de yayınlandı. jules rimet dünya kupası'nı, batı almanya kazandı. aynı yıl uefa kuruldu.
1956: türk takımları avrupa kupaları'na katılmaya başladılar. 19 şubat'ta istanbul inönü stadı'nda oynayan maçta türk milli takımı ünlü macaristan milli takımı'nı 3-1 yendi. macaristan milli takımı macaristan ihtilali sırasında sovyet ordularının ülkeye girişi sonucu dağıldı. ünlü macar futbolcuları avrupa ülkelerine göç etti. ispanya'nın real madrid takımı ilk avrupa şampiyon kulüpler kupası'nı kazandı.
1958: brezilyalı futbolcu pele isveç'teki dünya kupasında ilk milletlerarası maçlara çıkıp ün kazandı. internation board resmi müsabakada oyuncu değişikliğini kabul etti. uefa, avrupa milletler kupası’nın düzenlenmesine karar verdi.
7 şubat 1958: ingiliz manchester united takımını belgrad'dan ingiltere'ye götüren uçak münih civarında düştü. kaza sırasında manchester united’ın sekiz futbolcusu öldü.
1959: ilk defa bir türk hakemi sulhi garan, fifa kokartı taktı.türkiye milli ligi kuruldu.
1960: avrupa kupa galipleri kupası kuruldu. sovyetler birliği, avrupa milletler kupası şampiyonu oldu. real madrid, eintracht frankfurt'u 7–3 yenerek avrupa şampiyon kulüpleri kupasını üst üste beşinci defa kazandı. aynı yıl real madrid, penarol * takımını yenerek kıtalararası şampiyon kulüpler kupası'nı kazandı.
1962: türkiye, uefa üyeliğine kabul edildi. türkiye kupası maçları başladı.
1963: fenerbahçeli lefter küçükandonyadis ankara’da oynanan türkiye - romanya (u: 0–0) maçında ellinci defa ay yıldızlı formayı giyerek altın madalya aldı.
1966: ingiltere'de düzenlenen dünya kupası'nı ingiltere kazandı.
galatasaraylı turgay şeren ankara’da oynan türkiye - batı almanya (u: 0–2) maçında ellinci defa ay yıldızlı formayı giyerek * aldı.
moskova'da oynana özel maçta türk milli takımı sovyetler birliğini 2–0 yendi.
1967: türkiye, milletlerarası gençler futbol turnuvası'nı düzenledi. sovyetler birliği, ingiltere'yi 1-0 yenerek şampiyonluğu kazandı. türkiye üçüncü oldu.
1968: chorzov'da oynanan maçta türkiye polanya'ya 8–0 yenilerek tarihinin en büyük yenilgisini aldı. göztepe avrupa fuar şehirleri kupası'nda yarı finale yükseldi.
1970: meksika'da düzenlenen dünya kupası finallerinde brezilya milli takımı 3. defa şampiyonluğu kazanarak jules rimet kupası’nın ebedi, sahibi oldu.
1971: galatasaray'ın üç yıl üst üste lig şampiyonluğunu kazandığı başarılı dönem başladı. türkiye'nin o güne kadarki en büyük futbol tesisi atatürk olimpiyat stadı izmir'de düzenlenen 6. akdeniz oyunları'yla hizmete açıldı.
1974: fifa dünya kupası'nı ev sahibi batı almanya kazandı.
1976: trabzonspor, türkiye ligi şampiyonu oldu ve ilk defa kupayı istanbul dışına çıkardı. avrupa milletler kupası'nda çekoslovakya şampiyon oldu.
1978: fifa dünya kupası'nı ev sahibi arjantin kazandı.
1980: türkiye, izmir’de düzenlenen i. islam oyunları'nda libya'ya yenilerek 2. oldu.
londra'da oynanan 2. lig maçında queen’s park rangers takımının oyuncusu tommy langey, bolton kalesine dokuzuncu saniyede attığı golle dünyada en çabuk atılan gol rekorunu kırdı. ilk defa bir türk futbolcusu dünya karması takımında yer aldı. fenerbahçeli isa ertürk, unicef yararına düzenlenen maçta dünya karması'nda barcelona karşısında dünya karması forması giydi. avrupa futbol şampiyonluğu'nu federal almanya kazandı.
1982: ispanya'da düzenlenen dünya kupası finalleri'nde italya 3. defa dünya kupası’nın sahibi oldu. 1986 dünya kupası finalleri'nin ev sahibi seçilen kolombiya bu organizasyonu yapamayacağını bildirdi. dünya kupası 86'nın ev sahipliği meksika’ya verildi. beşiktaş 14 yıl aradan sonra tekrar türkiye ligi şampiyonu oldu. kolombiya'da futbol maçına stadda çıkan panikte 400 seyirci öldü, 200 kişi yaralandı.
türk sporuna teşkilatçı, yönetici hakem ve yazar olarak büyük emeği geçen türkiye milli olimpiyat komitesi başkanı burhan felek vefat etti.
1983: uefa başkanı italyan artemio franchi bir trafik kazasında öldü. uefa başkanlığına fransız jacques georges seçildi.
1984: avrupa şampiyonluğu'nu fransa finalde ispanya milli takımını yenerek kazandı.
1984: sabri sarıoğlu doğdu.
1985: brüksel'de oynanan avrupa şampiyon kulüpler kupası; juventus, liverpool maçında ingiliz ve italyan seyircileri arasında çıkan kargaşada, heysel stadı'nda büyük çoğunluğu italyan 39 seyirci öldü, 450 kişi yaralandı. *
maçı ise juventus 1-0 kazanarak şampiyon oldu. heysel faciasından sonra suçlu ingiliz seyirciler adalet önünde hesap verirken uefa ingiliz takımlarını süresiz avrupa kupalarından ihraç etti.
1985: federal almanya milli takımı'nın eski teknik direktörü jupp derwall, galatasaray takımının teknik direktörlüğüne getirildi.
ingiltere 2. liginden bradford ile lincoln city'nin karşılaşmasında bradford tribünlerinde yangın çıktı, bu yangında 52 kişi hayatını kaybetti.
türkiye ligi'nde şampiyon ilk defa averajla belirlendi. beşiktaş'tan 7 gollük averaj üstünlüğüne sahip fenerbahçe şampiyonluğa ulaştı.
1986: meksika’da final turları oynanan dünya kupası'nı arjantin kazandı. kupaya diego armando maradona damga vurdu. arjantin'e kupayı getiren isim olan maradona çeyrek final maçında ingiltere'ye karşı eliyle attığı golü tanrının eli olarak nitelendirdi. ayrıca aynı maçta orta sahadan aldığı topu 6 kişiyi ve kaleciyi çalımlayarak ağlara gönderdi.
1986: beşiktaş, türkiye ligi şampiyonluğunu averajla kazanırken galatasaray dünya futbol tarihinde eşi görülmemiş biçimde namağlup ikinci oldu.
1987: galatasaray, 14 yıl aradan sonra tekrar türkiye 1. ligi şampiyonu oldu. galatasaraylı tanju çolak avrupa'da altın ayakkabı gol yarışması'nda 33 golle bronz ayakkabı ödülünü aldı.
1988: nepal'de nepal-bangladeş maçı oynanırken dolu yağması üzerine stadda kargaşalık çıktı bu kargaşanın içinde 100 seyirci öldü, 300 kişi yaralandı.
final turları federal almanya’da oynanan avrupa futbol şampiyonası'nda hollanda şampiyonluğa ulaştı.
1989: galatasaray, avrupa şampiyon kulüpler kupası'nda sırasıyla rapid wien, neuchatel xamax ve ac monaco'yu eleyerek bu kupada yarı finale yükselen ilk türk takımı oldu. yarı finalde steaua bükreş tarafından elenerek final hakkını kaybetti. galatasaraylı tanju çolak 39 golle avrupa altın ayakkabı gol yarışmasında 1.oldu ve altın ayakkabı'yı monaco’da törenle aldı.
tınaz tırpan'ın teknik direktörlüğünü yaptığı türk milli takımı, dünya kupası eleme grubunda büyük bir hamle yaparak italya 90 finallerinin eşiğine kadar geldi ancak izlanda karşısında kaybedilen puanlar neticesinde finalist olma şansını kaybetti.
malatyaspor ile yapacağı lig karşılaşması için otobüs ile yola çıkan samsunspor takımı trafik kazası geçirdi. teknik direktör nuri asan, futbolculardan muzaffer badaloğlu ve mete aranır olay yerinde öldüler, ağır yaralı futbolculardan tedavi sonrasında sağlığına kavuşamayıp futbolu bırakanlar oldu. futbolcu tomiç de uzun süren bitkisel hayattan sonra yugoslavya'ya götürülürken öldü. takımdan birçok futbolcusunu kaybeden samsunspor takım kuracak futbolcu sayısına ulamadığı için 2. yarıdaki bütün lig maçları iptal edildi, hükmen mağlubiyet verildi, fakat türkiye 1. liginde bırakıldı.
1990: italya'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı batı almanya kazandı.
1994: abd'de düzenlenen fifa dünya kupası'nı brezilya kazandı.
1996: galatasaray'ın süper lige ve avrupaya ve damga vuracağı yıllar başladı.
1998: fransa'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı ev sahibi fransa finalde brezilya'yı 3-0 yenerek kazandı.
2000: galatasaray, uefa kupasını ve süper kupa'yı kazanarak avrupanın zirvesine çıktı. 1997 - 2000 yılları arasında 4 kez de şampiyon olan sarı kırmızı ekip iffhs'nin değerlendirmesine göre 2000 yılının en başarılı takımı oldu. galatasaray, uefa kupasını namağlup kazanan ilk takım oldu.
2001: ilk defa bir türk takımı -galatasaray- şampiyonlar ligi'nde gruplardan çıkarak çeyrek finale yükseldi.
2002: türk milli futbol takımı 48 yıl aradan sonra dünya kupası finallerine katılma hakkı elde etti. güney kore ve japonya'nın ortaklaşa düzenledikleri bu fifa dünya kupası'nı brezilya kazandı. türkiye ise ev sahibi güney kore'yi 3-2 mağlup edip 3. olarak milli takım tarihinin en önemli başarısına ulaştı. aynı maçta galatasaraylı oyuncu hakan şükür 11. saniyede attığı golle dünya kupası tarihinin en erken golünü atan futbolcu oldu.
2006: almanya'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı italya kazandı.
2008: avrupa futbol şampiyonası'na mucizevi geri dönüşleriyle türk milli futbol takımı damgasını vurdu. geriye düştüğü 3 maçı da son dakikalarda çevirerek taraflı tarafsız herkesin övgüsünü alan takım yarı finalde almanya'ya elenerek 3. oldu. kupayıysa finalde almanya'yı 1-0'la geçen ispanya kazandı.
2010: bursaspor süper lig şampiyonu olarak 4 büyüklerden sonra süper ligde şampiyon olan ilk takım ünvanını aldı.
2010: güney afrika'da düzenlenen fifa dünya kupası'nı finalde hollanda'yı 1-0'la geçen ispanya kazandı.
***
kaynak: büyük futbol ansiklopedisi. *
