3
on birer kişilik iki takım arasında top ve sopayla oynanan bir açık alan oyunudur.
dünyada kriket
ortaya çıkış tarihi ve yeri tam olarak bilinememekle birlikte, kriketin 13. yy.da ingiltere'de oynanmaya başladığı sanılmaktadır. resmî olmayan ilk maç 1646 yılında ingiltere'nin kent şehrinde oynanmıştır. şehirler arası ilk maç ise 29 haziran 1709'da yine ingiltere'de, surrey ve kent takımları arasında yapılmıştır. 1719 yılında ingiltere'de bir londra takımı ile bir kent takımı arasındaki karşılaşmayla "ingiltere ulusal kriket ligi" başlamıştır. 1744'te oyunun kuralları belirlenerek, 1787'de "marylebone kriket kulübü" kurulmuştur. bu kulüp, kriketin dünya çapındaki yönetici kuruluşudur. dünyada geçerli kriket kuralları bu kulüp tarafından saptanır ve yayın hakkı da bu kulübe aittir. uluslar arası ilk maç 1877'de ingiltere ile avustralya arasında oynanmıştır. ingiltere'nin sömürgecilik döneminde, hindistan, pakistan, avustralya, yeni zelânda, güney afrika cumhuriyeti ve batı hint adaları'nda hızla yayılmıştır. kriket olimpiyat oyunları�nda ilk ve son kez 1900 yılında yer almış ve fransızlar şampiyon olmuştur. 1975'ten bu yana her dört yılda bir düzenlenmekte olan dünya kupası'nı kazanan ülkeler arasında batı hint adaları, hindistan, avustralya, pakistan ve sri lânka bulunmaktadır. günümüzde kriket 35'ten fazla ülkede oynanmaktadır.
kriketin uluslar arası kuruluşu olan uluslar arası kriket konseyi (international cricket council; icc) 15 haziran 1909'da ingiltere, avustralya ve güney afrika temsilcileri tarafından kurulmuştur. günümüzde 27 üyesi vardır. ayrıca üye olmak için başvuran ve sırada bekleyen 52 ülke bulunmaktadır.
türkiye'de kriket
kriket, yurdumuzda ingiliz "imogen" gemisi tarafından getirilmiş ve i. dünya savaşı öncesinde, ilk kez beykoz çadırı'nda yine ingilizler tarafından oynanmıştır. hautung ve high school öğrencileri, kriketin ilk önemli uygulayıcıları olmuşlardır.
genellikle göz kararı, kuvvet ve sürat isteyen kriketi, yurdumuzda ilk fenerbahçeliler öğrenmişlerdir. 1911-1914 yılları arasında union kulüp sahasında ingilizlerin idmanını izleyen fenerbahçeliler, aldıkları ödünç araçlarla çalışmaya başlamışlar ve takım kurmuşlardır. başta said salahâddin cihanoğlu olmak üzere, hasan kâmil sporel, tevfik haccar, kemal aşkın, nasuhî baydar, otomobil nuri, mehmet reşat pekelman, hüseyin izzi, çerkez sabri, nüzhet ve galip beyler krikette başarılı olmuşlardır. ancak i. dünya savaşı'nın başlaması ve ingiliz kulüplerinin kapanmasıyla kriket, yurdumuzda unutulan spor dalları arasına girmiştir.
oyun alani
kriket, en az 145x165 m'lik yeşil bir alanda oynanır. ideal kriket alanları, yaklaşık 200 m çapında ve ovaldir. sınırları kalelerden 70 m uzakta olmalıdır. alanın tam ortasında, 20 m uzunluğunda, 3 m genişliğinde "pitch" adı verilen bir bölge bulunur. pitch'in çimleri iyice biçilir ve etrafına beyaz çizgiler çizilir. pitch'in iki yanındaki yuvarlama çizgilerinin ortasında, 70 cm uzunluğunda, "stump" adı verilen, üç dikey çubuktan oluşan, "wicket" denen kaleler ve onların üzerinde çarpmayla düşecek biçimde konmuş, "bail" denilen ikişer ufak çubuk bulunur. stump�ların çapı 2.5 cm, yükseklikleri ise 81.3 cm'dir. yuvarlama çizgilerinin 1.20 m gerisinde ise dönüş çizgileri bulunur.
kullanilan malzemeler
kriket, "bat" adı verilen bir kriket sopası ve bir top ile oynanır. bat'ın topa vurulan bölümü tahtadan yapılmıştır. bir yanı düz, arkası ise yuvarlaktır. bu bölüm 96.5 cm civarındadır. bat'ın tutma bölümü ise sertleştirilmiş kauçuktan yapılır. kriket sopaları oyuncunun isteğine göre çeşitli ağırlıklarda olabilir. ortalama ağırlığı 1 kg civarındadır. kriket topunun içi mantardır. üstüne ip sarılmış olup, dışı meşin kılıf ile kaplanmıştır. meşin kılıf kalın dikişlerle birleştirilir. bu kalın dikiş yerleri oyuncular tarafından topa falso vermek için kullanılır. topun ağırlığı 156-163 gr, çevresi ise 22.4-22.9 cm arasındadır.
kriket oyuncuları, beyaz ya da krem rengi pantolon, gömlek ve kep giyerler. vurucu ve yakalayıcıların, ayrıca koruyucu donanımları da bulunur. vurucular genelde plâstik ya da metal bir karın koruyucusu, pamukla beslenmiş beyaz bacak koruyucusu ve eldiven kullanırlar. yakalayıcılar da özel yakalayıcı eldiven giyerler. yaralanma olaylarının önüne geçmek için siperlikli kasklar takılır.
kurallar
kriket, on birer oyuncudan oluşan iki takım arasında oynanır. kaptanlar arasında yapılan para atışı ile ilk vuruşu yapacak takım belirlenir. ilk vuruş hakkını elde eden takımın iki oyuncusu kalelerde yerlerini alırlar. karşı takımın oyuncuları da oyun alanında en iyi engelleme yapabilecek şekilde dağılırlar. oyun, karşılayan takımın oyuncularından birinin kaledeki atış yerinden diğer kaleye doğru, çubukları devirmek için topu atması ile başlar. krikette, vuran takımın amacı, rakip takımın kalesini devirmektir. karşılayan takımın amacı da koşan oyuncuları engelleyerek oyun dışı kalmalarını sağlamaktır. oyuncular, oyun içindeki görevlerine göre çeşitli isimler alırlar. vurucu "batsman", top yuvarlayıcı "bowler", alan savunma oyuncusu ise "fielder" olarak adlandırılır. kriket, ya belli bir süre için ya da karşılaşma öncesinde saptanan her iki takımın da yapacağı eşit sayıda vuruş sırasına göre oynanır. kriket maçları "innings" denen ve genellikle her takım tarafından tamamlanan bir ya da iki vuruş sırasından oluşur.
bir takımın vuruş sırası:
1. takımın oyuncularından 10 tanesinin oyun dışı bırakılması,
2. takım kaptanının vuruş sıralarını tamamladıklarını belirtmesi ile tamamlanır.
vuruş sıraları arasında 10'ar dakika, yemek için 40 dakika ve 20 dakika mola verilebilir. oyunda amaç, karşı takımın kalesini devirmektir. top atıcı, topu kaleye doğru fırlatır. karşılayıcı ise topa vurmaya ve elinden geldiği kadar uzağa göndermeye çalışır. rakip oyuncu topun ardından koşarken, karşılayıcı iki kale arasında koşmaya başlar. her gidiş geliş bir sayıdır. karşılayıcı topa vuramazsa, yerini bir başka takım arkadaşı alır. vurucu topu, alanın istediği yerine doğru vurabilir. eğer yaptığı vuruşla top, alanın sınır çizgisini geçerse bir "boundary" yapmış olur. bu atış, top çizgiyi geçmeden toprağa değerse 4 sayı, değmezse 6 sayıdır. sayılar takımların tüm oyuncuları iki kez karşılayıcılık yaptıktan sonra hesaplanır. en çok sayı yapan takım karşılaşmayı kazanır. krikette iki hakem, alınacak tüm kararların tek yetkilisidir. top atış ve vuruşlarının uygunluğunu denetler, oyun sürelerini saptar ve anlaşmazlıkları çözümlerler.
not: alıntı.
dünyada kriket
ortaya çıkış tarihi ve yeri tam olarak bilinememekle birlikte, kriketin 13. yy.da ingiltere'de oynanmaya başladığı sanılmaktadır. resmî olmayan ilk maç 1646 yılında ingiltere'nin kent şehrinde oynanmıştır. şehirler arası ilk maç ise 29 haziran 1709'da yine ingiltere'de, surrey ve kent takımları arasında yapılmıştır. 1719 yılında ingiltere'de bir londra takımı ile bir kent takımı arasındaki karşılaşmayla "ingiltere ulusal kriket ligi" başlamıştır. 1744'te oyunun kuralları belirlenerek, 1787'de "marylebone kriket kulübü" kurulmuştur. bu kulüp, kriketin dünya çapındaki yönetici kuruluşudur. dünyada geçerli kriket kuralları bu kulüp tarafından saptanır ve yayın hakkı da bu kulübe aittir. uluslar arası ilk maç 1877'de ingiltere ile avustralya arasında oynanmıştır. ingiltere'nin sömürgecilik döneminde, hindistan, pakistan, avustralya, yeni zelânda, güney afrika cumhuriyeti ve batı hint adaları'nda hızla yayılmıştır. kriket olimpiyat oyunları�nda ilk ve son kez 1900 yılında yer almış ve fransızlar şampiyon olmuştur. 1975'ten bu yana her dört yılda bir düzenlenmekte olan dünya kupası'nı kazanan ülkeler arasında batı hint adaları, hindistan, avustralya, pakistan ve sri lânka bulunmaktadır. günümüzde kriket 35'ten fazla ülkede oynanmaktadır.
kriketin uluslar arası kuruluşu olan uluslar arası kriket konseyi (international cricket council; icc) 15 haziran 1909'da ingiltere, avustralya ve güney afrika temsilcileri tarafından kurulmuştur. günümüzde 27 üyesi vardır. ayrıca üye olmak için başvuran ve sırada bekleyen 52 ülke bulunmaktadır.
türkiye'de kriket
kriket, yurdumuzda ingiliz "imogen" gemisi tarafından getirilmiş ve i. dünya savaşı öncesinde, ilk kez beykoz çadırı'nda yine ingilizler tarafından oynanmıştır. hautung ve high school öğrencileri, kriketin ilk önemli uygulayıcıları olmuşlardır.
genellikle göz kararı, kuvvet ve sürat isteyen kriketi, yurdumuzda ilk fenerbahçeliler öğrenmişlerdir. 1911-1914 yılları arasında union kulüp sahasında ingilizlerin idmanını izleyen fenerbahçeliler, aldıkları ödünç araçlarla çalışmaya başlamışlar ve takım kurmuşlardır. başta said salahâddin cihanoğlu olmak üzere, hasan kâmil sporel, tevfik haccar, kemal aşkın, nasuhî baydar, otomobil nuri, mehmet reşat pekelman, hüseyin izzi, çerkez sabri, nüzhet ve galip beyler krikette başarılı olmuşlardır. ancak i. dünya savaşı'nın başlaması ve ingiliz kulüplerinin kapanmasıyla kriket, yurdumuzda unutulan spor dalları arasına girmiştir.
oyun alani
kriket, en az 145x165 m'lik yeşil bir alanda oynanır. ideal kriket alanları, yaklaşık 200 m çapında ve ovaldir. sınırları kalelerden 70 m uzakta olmalıdır. alanın tam ortasında, 20 m uzunluğunda, 3 m genişliğinde "pitch" adı verilen bir bölge bulunur. pitch'in çimleri iyice biçilir ve etrafına beyaz çizgiler çizilir. pitch'in iki yanındaki yuvarlama çizgilerinin ortasında, 70 cm uzunluğunda, "stump" adı verilen, üç dikey çubuktan oluşan, "wicket" denen kaleler ve onların üzerinde çarpmayla düşecek biçimde konmuş, "bail" denilen ikişer ufak çubuk bulunur. stump�ların çapı 2.5 cm, yükseklikleri ise 81.3 cm'dir. yuvarlama çizgilerinin 1.20 m gerisinde ise dönüş çizgileri bulunur.
kullanilan malzemeler
kriket, "bat" adı verilen bir kriket sopası ve bir top ile oynanır. bat'ın topa vurulan bölümü tahtadan yapılmıştır. bir yanı düz, arkası ise yuvarlaktır. bu bölüm 96.5 cm civarındadır. bat'ın tutma bölümü ise sertleştirilmiş kauçuktan yapılır. kriket sopaları oyuncunun isteğine göre çeşitli ağırlıklarda olabilir. ortalama ağırlığı 1 kg civarındadır. kriket topunun içi mantardır. üstüne ip sarılmış olup, dışı meşin kılıf ile kaplanmıştır. meşin kılıf kalın dikişlerle birleştirilir. bu kalın dikiş yerleri oyuncular tarafından topa falso vermek için kullanılır. topun ağırlığı 156-163 gr, çevresi ise 22.4-22.9 cm arasındadır.
kriket oyuncuları, beyaz ya da krem rengi pantolon, gömlek ve kep giyerler. vurucu ve yakalayıcıların, ayrıca koruyucu donanımları da bulunur. vurucular genelde plâstik ya da metal bir karın koruyucusu, pamukla beslenmiş beyaz bacak koruyucusu ve eldiven kullanırlar. yakalayıcılar da özel yakalayıcı eldiven giyerler. yaralanma olaylarının önüne geçmek için siperlikli kasklar takılır.
kurallar
kriket, on birer oyuncudan oluşan iki takım arasında oynanır. kaptanlar arasında yapılan para atışı ile ilk vuruşu yapacak takım belirlenir. ilk vuruş hakkını elde eden takımın iki oyuncusu kalelerde yerlerini alırlar. karşı takımın oyuncuları da oyun alanında en iyi engelleme yapabilecek şekilde dağılırlar. oyun, karşılayan takımın oyuncularından birinin kaledeki atış yerinden diğer kaleye doğru, çubukları devirmek için topu atması ile başlar. krikette, vuran takımın amacı, rakip takımın kalesini devirmektir. karşılayan takımın amacı da koşan oyuncuları engelleyerek oyun dışı kalmalarını sağlamaktır. oyuncular, oyun içindeki görevlerine göre çeşitli isimler alırlar. vurucu "batsman", top yuvarlayıcı "bowler", alan savunma oyuncusu ise "fielder" olarak adlandırılır. kriket, ya belli bir süre için ya da karşılaşma öncesinde saptanan her iki takımın da yapacağı eşit sayıda vuruş sırasına göre oynanır. kriket maçları "innings" denen ve genellikle her takım tarafından tamamlanan bir ya da iki vuruş sırasından oluşur.
bir takımın vuruş sırası:
1. takımın oyuncularından 10 tanesinin oyun dışı bırakılması,
2. takım kaptanının vuruş sıralarını tamamladıklarını belirtmesi ile tamamlanır.
vuruş sıraları arasında 10'ar dakika, yemek için 40 dakika ve 20 dakika mola verilebilir. oyunda amaç, karşı takımın kalesini devirmektir. top atıcı, topu kaleye doğru fırlatır. karşılayıcı ise topa vurmaya ve elinden geldiği kadar uzağa göndermeye çalışır. rakip oyuncu topun ardından koşarken, karşılayıcı iki kale arasında koşmaya başlar. her gidiş geliş bir sayıdır. karşılayıcı topa vuramazsa, yerini bir başka takım arkadaşı alır. vurucu topu, alanın istediği yerine doğru vurabilir. eğer yaptığı vuruşla top, alanın sınır çizgisini geçerse bir "boundary" yapmış olur. bu atış, top çizgiyi geçmeden toprağa değerse 4 sayı, değmezse 6 sayıdır. sayılar takımların tüm oyuncuları iki kez karşılayıcılık yaptıktan sonra hesaplanır. en çok sayı yapan takım karşılaşmayı kazanır. krikette iki hakem, alınacak tüm kararların tek yetkilisidir. top atış ve vuruşlarının uygunluğunu denetler, oyun sürelerini saptar ve anlaşmazlıkları çözümlerler.
not: alıntı.
