71
türk dil kurumu tarafından konulmuş bir "kural"dır. kurallara uymak; anlaşılabilirlik, eğitim düzeyimizi ve yazarken gösterdiğimiz özeni belli etmesi açılarından işlevlidir. ama en nihayetinde kuraldır. yani zamanla değişiklik gösterebilirler. hız limitleri gibi, alkol satış saatleri gibi, oy kullanma yaşı gibi. bu tür şeyler üzerinden insanları yargılamak, hakir görmek, dalga geçmek ayıp bir şey. okumaya üşenenler son paragrafa atlayabilir.
"kural" vurgusu neden önemli? çünkü yazım kuralları her zaman dilin gerçekleriyle örtüşmediği gibi bir yazım kuralı oluşturmak da dilin gerçeklerini değiştirmez. örneğin türk dil kurumu "türkçe'de ünlü değişimini kaldırdık, böylesi daha pratik olur" deyip -ler ekini iptal etse hayat kolaylaşır mı? kağıt üzerinde evet. evler, çocukler, arabaler. mis gibi. yabancılar da rahat öğrenir. fakat bu, dilin gerçekleriyle uyuşmaz. kimse de umursamaz. türkçe'de bugün ünlü uyumu vardır* ve dil kendi kendine değişene kadar da olacaktır. tdk istese de istemese de. bu konuyla ilgili görüşümü şurada açıklamaya çalışmıştım: (bkz: bağlaç olan ki'yi ayrı yazmamak/@ugo)
yine örneğin çok meşhur "alp er tunga öldi mü?" dizesinde görülüyor ki geçmiş zaman eki -di küçük ünlü uyumuna uymamış. demek ki o zamanlar böyleymiş. değişmiş.
iki tane de atatürk'ün el yazısıyla örnek vermek isterim ki kuralların değişkenliği daha da belirginleşsin. o da ki'leri bitişik yazıyormuş hatta ı yerine i kullanıyormuş o dönem. dil varken ama yazım kurallar farklıyken. ikinci görselde ise bitişik yazılması gerekn -ki'yi ayrı yazmış.
http://gss.gs/21J.jpg
http://gss.gs/2qb.jpg
benzer bir olayı anımsarsanız "şapkalı a" (â) için de yaşadık. tdk tarafından kağıt, kar gibi sözcüklerin a'larına şapka kondu tekrar çıktı tekrar kondu vb. değişti yani.
başka bir örnek: türkçe'de yer almayan j sesiyle türk'ün imtihanı. j tümce başındaysa ne yapar türk? j'yi c yapar: cenderme, cip hatta capon. anadiline uydurur. tdk kimisini doğru kabul eder kimisini yanlış.
peki ortada ya da sonda ise ne yapar? j'yi z yapar. yılllar önce fransızca changement (şanjman) sözcüğünü "şanzıman" yaptığı gibi. tdk da pes etmiş olacak ki sözlüğüne bu biçimde koymuş sözcüğü: http://gss.gs/VWy
yıllar sonra aynı şey şarz için de geçerli olabilir yani. bir bakmışsınız tdk sözlüğüne "şarz" maddesi koyup tanım vermiş.
şurası kesin, yazım kurallarına uymamak öyle ya da böyle göz yorar, zaman kaybı yaratır. dikkat etmek gerekir. ama daha çok dikkat edilmesi gereken şey, bu kuralların doğa kanunu olmadığı hatta en sık yapılan yazım hatalarının aslında dilin güncel gereklilikleri yeterince düşünülmeden koyulmuş kurallar yüzünden olduğu gerçeğidir. iki harf için insanları örselemeye, varsa eğitim eksikliklerini yüzlerine vurmaya gerek yok. gerçi burada çok daha iyi anlatılmış bu son bölüm. (bkz: dahi anlamındaki de ayrı yazılır/@beerandmusic)
"kural" vurgusu neden önemli? çünkü yazım kuralları her zaman dilin gerçekleriyle örtüşmediği gibi bir yazım kuralı oluşturmak da dilin gerçeklerini değiştirmez. örneğin türk dil kurumu "türkçe'de ünlü değişimini kaldırdık, böylesi daha pratik olur" deyip -ler ekini iptal etse hayat kolaylaşır mı? kağıt üzerinde evet. evler, çocukler, arabaler. mis gibi. yabancılar da rahat öğrenir. fakat bu, dilin gerçekleriyle uyuşmaz. kimse de umursamaz. türkçe'de bugün ünlü uyumu vardır* ve dil kendi kendine değişene kadar da olacaktır. tdk istese de istemese de. bu konuyla ilgili görüşümü şurada açıklamaya çalışmıştım: (bkz: bağlaç olan ki'yi ayrı yazmamak/@ugo)
yine örneğin çok meşhur "alp er tunga öldi mü?" dizesinde görülüyor ki geçmiş zaman eki -di küçük ünlü uyumuna uymamış. demek ki o zamanlar böyleymiş. değişmiş.
iki tane de atatürk'ün el yazısıyla örnek vermek isterim ki kuralların değişkenliği daha da belirginleşsin. o da ki'leri bitişik yazıyormuş hatta ı yerine i kullanıyormuş o dönem. dil varken ama yazım kurallar farklıyken. ikinci görselde ise bitişik yazılması gerekn -ki'yi ayrı yazmış.
http://gss.gs/21J.jpg
http://gss.gs/2qb.jpg
benzer bir olayı anımsarsanız "şapkalı a" (â) için de yaşadık. tdk tarafından kağıt, kar gibi sözcüklerin a'larına şapka kondu tekrar çıktı tekrar kondu vb. değişti yani.
başka bir örnek: türkçe'de yer almayan j sesiyle türk'ün imtihanı. j tümce başındaysa ne yapar türk? j'yi c yapar: cenderme, cip hatta capon. anadiline uydurur. tdk kimisini doğru kabul eder kimisini yanlış.
peki ortada ya da sonda ise ne yapar? j'yi z yapar. yılllar önce fransızca changement (şanjman) sözcüğünü "şanzıman" yaptığı gibi. tdk da pes etmiş olacak ki sözlüğüne bu biçimde koymuş sözcüğü: http://gss.gs/VWy
yıllar sonra aynı şey şarz için de geçerli olabilir yani. bir bakmışsınız tdk sözlüğüne "şarz" maddesi koyup tanım vermiş.
şurası kesin, yazım kurallarına uymamak öyle ya da böyle göz yorar, zaman kaybı yaratır. dikkat etmek gerekir. ama daha çok dikkat edilmesi gereken şey, bu kuralların doğa kanunu olmadığı hatta en sık yapılan yazım hatalarının aslında dilin güncel gereklilikleri yeterince düşünülmeden koyulmuş kurallar yüzünden olduğu gerçeğidir. iki harf için insanları örselemeye, varsa eğitim eksikliklerini yüzlerine vurmaya gerek yok. gerçi burada çok daha iyi anlatılmış bu son bölüm. (bkz: dahi anlamındaki de ayrı yazılır/@beerandmusic)
