taksim topçu kışlası

taksim stadyumu adıyla bir futbol stadyumuna çevrildiği 1921 yılından; inönü gezisi (nam-ı diğer gezi parkı) inşası amacıyla 1940 yılında yıkımına kadar, futbol tarihimizde birbirinden değerli müsabakalara şahitlik etmiş olan, ancak günümüzde var olmayan kışladır.
• bir stadyum haline getirilen topçu kışlasının havadan görünümü: https://upload.wikimedia.org/...2813080012085%29.jpg

bu konu her ne kadar taksim stadyumu başlığında inceleniyor olsa da, kanaatimce bir kışla olduğu yıllar ve zamanla stadyuma evrildiği süreç; bir tarihi envanter kaydı olarak kendi hususi başlığında yer almalıdır diye düşünüyorum.

kışla, 3. selim dönemindeki askeri reformlar sonucunda büyük bir topçu kışlasına duyulan ihtiyaç nedeniyle, tarihi yarımadanın dışında, mezarlıkların yer aldığı beyoğlu’nun en yüksek noktası olan taksim’de boş arazilerin, ağaçların, çimenlerin yeri göğü kapladığı, şehirden uzak mı uzak bir alanda inşa edilmişti. üstelik bu dönemde beyoğlu, yeni kışlaların en yoğun yapıldığı yerlerden biri olmuştu.
• kışla nizamiyesi: https://upload.wikimedia.org/...a/Taksim_kislasi.jpg

topçu kışlası, bünyesinde askerlerin yanı sıra şehirdeki yangınlara müdahale edebilecek bir itfaiye alayını da bulunduruyordu. 1870 yılında bölgenin imar edilmesiyle nüfus artınca, kışlanın da etrafına parklar ve bahçeler yapılmıştı. 1800’lü yılların sonuna kadar oldukça yoğun askeri faaliyetlerde kullanılmış olan kışla sık sık onarımlar görmüş, bünyesine zamanla koğuşlar ve ahırlar gibi ilaveler yapılmıştı. kışlanın mimarı ile ilgili ise bazı farklı bilgler var. zira o yıllarda baş mimarın ibrahim kamil ağa olması sebebiyle; eserin ona ait olduğu düşünülse de bazı kaynaklara göre kışlanın mimarı krikor balyan’dır.
• kışla çevresinde topçu birlikleri: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...E-cUt7g&usqp=CAU
• kışla içerisinde topçular: https://hayalleme.com/...C4%B1-2-1024x742.jpg

19. yüzyılın sonlarında askeri faaliyetlerin yanı sıra, şehir içindeki konumu ve büyük bir avluya sahip mimarisi sebebiyle zaman zaman farklı amaçlarla da kullanılmıştır. zira o yıllarda şehrin sınırlarının genişlemesiyle beraber beyoğlu bölgesi istanbul’un merkezi haline gelmiş, kışlanın yer aldığı taksim civarı da halkın bir araya gelip toplandığı çeşitli sosyal aktiviteleri barındıran bir alan olmuştur. topçu kışlası ve talimhane (topçuların talim yaptığı alan) bölgesinin çok çeşitli etkinliklere sahne olduğu biliniyor. örneğin cambaz gösterilerine, festivallere, eğlence için büyük balonlarının uçurulmasına, at yarışlarına ve gösteri uçuşlarına ev sahipliği yapması nedeniyle bölgedeki hareketliliğin artması ve hatta her yıl kudüs’e ziyarete giden rumların konaklama ihtiyaçlarını topçu kışlasında karşılamasu gibi durumlar taksim meydanı’nın gelişiminde büyük rol oynamıştır.
• kışlada sportif etkinlikler: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...wA-z27w&usqp=CAU

13 nisan 1909’daki “31 mart vakası” olarak bilinen isyanda topçu kışlasındaki askerler de ayaklandırılmıştır. ayaklanmayı bastırmak amacıyla istanbul’a gönderilen hareket ordusu kışlayı topa tutmuş ve binada büyük hasarlara neden olmuştur. ayaklanmadan sonra taksim topçu kışlasının işlevinin tamamen değiştirilmesi yönünde fikirlerin tartışıldığı bir döneme girilmiş ve bu fikirler arasında, arazisi oldukça değerlenen kışlanın satılması ve bu satıştan büyük bir kâr elde edilmesi de gündeme gelmiştir. kışla için dönüm noktalarından biri, 1913 yılında hazine-i maliye tarafından sanayi ve ticaret şirket-i milliye-i osmaniye’ye devredilmesi ve ertesi yıl gerçekleşen satışıdır.

özelleştirilerek satılan kışla, birinci dünya savaşı esnasında kullanılamamış. savaş sonunda ise istanbul’u işgal ederek 5 yıl boyunca şehre yerleşen işgal kuvvetleri tarafından kışlaya el konulmuştur. bu dönemde fransız işgal kuvvetlerine mensup senegalli askeri birlikler burada kalmıştır ve kışlaya “makmahon kışlası” adını vermişlerdir. dolayısıyla kışlada görev yapan son askerler senegal asıllı fransız askerleri olmuştur diyebiliriz. kışlada, işgal yıllarında çeşitli sportif faaliyetler yapılmış. futbola ek olarak; beyzbol ve boks müsabakaları da düzenlenmiştir. istanbul’da 5 yıl kalan işgal kuvvetleri, topçu kışlası ve talimhane meydanı’nı yoğun bir şekilde kullanarak, futbol, beyzbol, boks gibi çeşitli spor aktiviteleri düzenleyerek taksim stadyumu fikrinin yaratıcısı olmuşlardır.
• kışla işgal yılları: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...V6W9POg&usqp=CAU

kışladaki bu sportif faaliyetler nedeniyle büyük kalabalıkların taksimde toplandığının görülmesi, işgalin sona erince kışlanın stadyuma dönüştürülmesindeki en önemli etken olmuştur. taksim kışlası, 1921 tarihinden itibaren taksim stadyumu olarak kullanılmaya başlanmış, yıkımına kadar da bu işlevini devam ettirmiştir. kışlanın taksim stadyumu olarak kullanıldığı yaklaşık yirmi yılda, atletizm, boks, güreş gibi farklı spor müsabakaları düzenlenmiş olsa da, asıl yoğun kullanımını futbol karşılaşmaları nedeniyle yaşamıştır. taksim kışlası’nın dönüştürüldüğü taksim stadyumu yerli futbol ligi karşılaşmalarının oynandığı, döneminin başlıca stadyumu haline gelmiştir.
• futbol: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...FH5KphA&usqp=CAU
• futbol: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...zaZCpUg&usqp=CAU
• farklı spor müsabakaları: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...ZgdK9BQ&usqp=CAU

içi stadyum olan kışlanın dışarıya bakan zemin katlarında ise oto atölyesi, garaj, birahaneler ve kafeteryalar bulunmaktaydı. 1928 yılında taksim meydan düzenlenmesi için kışlanın ahır kısımlarının yıkılmış; bu alanlarım yerine cumhuriyet anıtı ve taksim meydanı inşaa edilerek, yıkıma giden yolda ilk adım atılmıştı. 1940’ta ise kışlanın esas binasının yıkılmasıyla topçu kışlası ve taksim stadyumu tarihe karışmıştır.
• 1925 pervititch haritasına göre kışlanın dışındaki bölümler; resotran, kafe, bar, okul, garaj ve hatta oto tamircisi olarak kullanılıyormuş: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...fuKV1LA&usqp=CAU
• kışlanın dış bölümlerinde yer alan dükkanlar ve constantinople stadium taxim tabelası (tabeladaki boks figürüne dikkat, demek ki sadece futbol değil, boks müsabakaları da yapılıyordu): https://encrypted-tbn0.gstatic.com/...iQXbCmg&usqp=CAU

fıfa üyesi türkiye, ilk milli maçını cumhuriyetin ilanından üç gün önce oynamıştı. 26 ekim 1923 tarihinde taksim stadyumu'nda romanya karşısında 1-0 mağlup duruma düşen millilerimiz, zeki rıza sporel'in attığı iki golle öne geçmeyi başardı. romanya'nın ikinci golüyle maç 2-2 berabere bitti. 2 gol atan zeki rıza sporel, a milli takım'ın ilk golünü atarak tarihe geçti. dolayısıyla kışla, milli takımımızın ilk golünün atıldığı stadyum idi…
• kışlada türkiye romanya maçı: https://upload.wikimedia.org/...c/cf/Turkey_1923.jpg