396
bayrampaşa'dan çıkana, dağdan inene, pensilvanya'ya kaçana adam diyenlere göre kendisine ''ata'' denmesi batan paşa.
fidel castro 1997’de habitat toplantısında yaptığı konuşmada: '' mustafa kemal atatürk’ün yaptıklarını ben asla başaramazdım. asıl devrimci atatürk. bu kadar büyük bir devrim yaptım, ama kemal atatürk’ün yaptıklarını başaramazdım. sakın kendinize başka esin kaynağı aramayın. ''
ebabil gazetesi beyrut 1938, '' sultanları kovan, orduları tarümar eden, çanakkale kahramanı, sakarya'nın yaratıcısı mustafa kemal öldü. türkiye'yi en kuvvetli devletler düzeyine çıkartan; vatanı kölelikten özgürlüğe, horlanmaktan şerefe götüren atatürk öldü. zulmün en büyük düşmanı öldü. kalblerimiz bu büyük acı karşısında titriyor. ''
tahran gazetesi iran, ''atatürk gibi insanlar bir nesil için doğmadıkları gibi belli bir devre için de doğmazlar. onlar önderlikleriyle yüzyıllarca milletlerin tarihinde hüküm sürecek insanlardır. ''
gazete polska varşova 1938, '' atatürk yeni türkiye'yi kılıcı ile meydana getirmiş ve dehâsı ile düzenlemiştir. onun yaratıcı ruhunun ve ateşli yurtseverliğinin harekete geçmemiş olduğu hiçbir alan yoktur. eski türkiye'nin bütün felâketlerinin kaynağı osmanlı devleti'nin içişlerine yabancı devletlerin karışmaları olduğunu anlayan ilk adam olmuştur. atatürk, türkiye'yi ufalma ve bölünmeye uğramaktan kurtarmıştır. şimdiki türkiye, hem kendi yakınında, hem de bütün avrupa'da birçok dostlara mâliktir. bütün dünyanın hayranlığını kazanan ve türkiye'nin hayatının en şerefli devresini teşkil eden işte ıslahat ayrıksız, siyasi, iktisadi içtimaî, fikri, ilâh... bütün alanları kapsar.
bu düzenlemenin tarihi 1923'tür. yani lozan anlaşması'nın imzalanması tarihidir. bu anlaşmayı diğer devletlerden evvel, türkiye'ye 150 yıldan beri geleneksel dostluklarla bağlı olan polonya kabul etmiştir. millî onur duygusuna sahip olan türk milleti'nin, babası olan atatürk'ü, sarsılmaz bir aşkla sarmasında hayret edilecek hiçbir şey yoktur. yeni türkiye milletlerarası siyasette hesaba katılması gereken bir eleman olmuştur. türkiye'nin modernleşme ve yenileşme hareketi devam ediyor. osmanlıların "hasta adam"ı iyileşmiştir. ilerlemesi ve enerjisi yerindedir. atatürk, bunu yapmakla gerçekten bir mucize göstermiştir. ''
fransa vu gazetesi george bennes 1938, ''tarihte büyük bir diplomatın veya ünlü bir kumandanın hayatını okuduğumuz onun yüzünü, sözünü, bakışlarını hayal etmekten zevk duyar ve kendi kendimize: "onu görsek ve tanısak ne iyi olurdu" deriz. "bugün türkiye'nin yazgısını yöneten büyük diplomat, büyük asker ve büyük inkılâpçı kemal atatürk'ün heyecanlı hayatını yıllar geçtikten sonra hayranlıkla öğrendikleri zaman, hiç kuşkusuz çocuklarımız da böyle düşüneceklerdir. kumandanlık yaptığı zaman galip gelerek ülkesine bağımsızlığını kazandıran, devlet başkanı sıfatıyla cumhuriyeti ilân edip kurumlandıran atatürk'ün hayatı elbette ki heyecanlıdır. ... fakat kemâl atatürk'ün karakterinin bir cephesini göstermek itibariyle bir noktayı hatırlatmak isterim. bize savaşlarından birini anlatıyordu. birdenbire durdu: 'görüyorsunuz ya' dedi: 'birçok zaferler kazandım. fakat bunların en büyüğünden sonra bile her akşam, savaş alanlarında ölen bütün askerleri düşünerek içimde derin bir keder duyuyorum."
cesaret ve zekâsından başka yüreği bu kadar yüce olan böyle bir şef'in, yurdu için mucizeler yaratmış olmasına şaşılabilir mi?...
pierre benoit (fransız yazar 1921) '' kudüs’te toplanan on binlerce arap, minare ve kulelere yerleştirilen mitralyözlerin ve zırhlı arabaları içindeki ingiliz askerlerinin karşısında gökleri dalgalandıran bir gürleyişle coşkun şekilde haykırıyorlar: “yaşasın mustafa kemal!” ''
john f. kennedy, a.b.d. başkanı, '' büyük adamı saygı ile selamlarım. atatürk adı insana, bu yüzyılın büyük insanlarından birinin tarihi başarılarını, türk halkına ilham veren liderliğini, modern dünyayı ileri görüşlü anlayışını ve bir askeri lider olarak kudret ve yüksek cesaretini hatırlatmaktadır. çöküntü halinde bulunan bir imparatorluktan hür bir türkiye’nin doğması, yeni türkiye’nin hürriyet ve bağımsızlığını şerefli bir şekilde ilan ve o zamandan beri muhafaza etmesi atatürk’ün ve türk halkının işidir. ''
nikita kruşçev, sovyet başbakanı, '' türk milletinin hürriyeti ve türkiye milli kalkınması için çetin mücadelelere adı karışan kemal atatürk’ü, memleketimiz çok iyi tanır. yakın ve orta doğu ilk cumhuriyetin doğuşunu o’na borçludur. bu cumhuriyet, bir çok milletin milli hürriyet hareketine ışık tutmuştur. ''
petit parisien gazetesi 1938, '' hiçbir kimse bu muzaffer general, bu yılmaz devrimci, bu kahraman insan, bu halkçı lider kadar kendi ulusunun kalbine yakın olamamıştır. ''
national tidenge gazetesi (danimarka) ''atatürk, şahsiyet ve kabiliyetin en büyük timsali idi. o yirminci yüzyılın en büyük olayını yaratan adamdır. ''
édouard herriot '' onda, hayran olduğum iki harikulade vasıf vardır ki, biri alev gibi vatan sevgisi, öteki mutlak bir mantık ve vahdet manzarası veren nefse hakimiyetidir. ''
franklin d. roosevelt amerika birleşik devletleri başkanı, '' mustafa kemal hakkındaki bilgiyi o'nu çok iyi tanıyan birisinden edindim. sovyet sosyalist cumhuriyetleri birliği'nin dışişleri bakanı litvinof la görüşürken, onun fikrince bütün avrupa'nın en değerli ve ilgi çekici devlet adamının bugün avrupa'da yaşamadığını, boğazların gerisinde, ankara'da yaşadığını, bunun türkiye cumhuriyeti cumhurbaşkanı gazi mustafa kemal atatürk olduğunu söyledi. (üç adam, kemal atatürk-roosevelt-mussolini, 1937) ''
d. lloyd george (ingiltere başbakanı) '' yüzyıllar nadir olarak dahi yetiştirir. şu talihsizliğimize bakın ki, o büyük dahi çağımızda türk milletine nasip oldu. (1922)
(k. atatürk ve milli mücadele t., 1958, s. 508) ''
winston churchill (ingiltere başbakanı) ''savaşta türkiye'yi kurtaran, savaştan sonra da türk ulusunu yeniden dirilten atatürk'ün ölümü, yalnız yurdu için değil, avrupa için de en büyük kayıptır. her sınıf halkın o'nun ardından döktükleri içten gözyaşları bu büyük kahramana ve modern türkiye'nin ata'sına layık bir tezahürden başka bir şey değildir. (tan, 18 aralık 1938) ''
iliç lenin (rus ihtilali lideri) ''mustafa kemal sosyalist değildi. fakat görülüyor ki iyi bir teşkilatçı, yüksek anlayışlı, ilerici, iyi düşünceli ve akıllı bir önderdir. 0, soygunculara karşı bir kurtuluş savaşı yapıyor. emperyalistlerin gururunu kıracağına ve sultanı da yaranıyla birlikte alt edeceğine inanıyorum. (1921) (tek adam, 1964, s. 378) ''
eleftherios venizelos (yunanistan başbakanı) '' bir ulusun hayatında bu kadar az sürede bu denli kökten değişiklik pek seyrek gerçekieşir... bu olağanüstü işleri yapanlar, hiç kuşkusuz kelimenin tam anlamıyla büyük adam niteliğine hak kazanmışlardır. ve bundan dolayı türkiye övünebilir. (31 ekim 1933) (cumhuriyet, 29 ekim 1969) ''
dwight d. eisenhower (abd başkanı) '' kemal atatürk için daimi bir amt tesisi münasebetiyle türkiye'ye tebriklerimi arz ile gurur duyuyorum. o'nun gösterdiği yolda yürüyen büyük ulusunuz çok önemli başarılar elde etmiştir. türk birliğinin ve ilerleyişinin mimarı atatürk'ün hatırasını anmak için yapılan bu tören, dünyanın her tarafından hür insanlara ilham kaynağı olmuş bir zata çok yerinde bir saygıdır. (anıtkabir özel defteri'nden, 1953) ''
habib burgiba (tunus devlet başkanı) '' sakarya savaşı, sakarya zaferi, yirmi yaşımın en kuvvetli hatırası olmuştur. 0 zamanlar kendi kendime diyordum: acaba ben de ulusumu böylesine seferber edemez miyim, onun ruhuna bu kurtarıcı hamleyi, bu dizgin tanımaz ihtirası aşılayamaz mıyım? (cumhuriyet, 26 mart 1965) ''
muhammed ali cinnah (pakistan' in kurucusu) '' o, türkiye'yi kurmada bütün dünya uluslarına müslümanların seslerini duyuracak kudrette olduğunu ispat etti. kemal atatürk'ün ölümüyle müslüman dünyası en büyük kahramanını kaybetmiştir. atatürk gibi bir önder önlerinde bir ilham kaynağı olarak dikildiği halde hind müslümanları bugünkü durumlarına razı olacaklar mı? (millet gazetesi, 10 kasım 1954)''
hayato ikeda (japonya başbakanı) ''atatürk'ün türk dili devrimi'ni gerçekleştirmesi ve dinle siyaseti birbirinden ayırarak türk toplumunun moderleşmesini sağlamak yolundaki çabalarına karşı büyük bir hayranlık duymaktayız. (hürriyet, 11 kasım 1963) ''
kurt g. kiesinger (federal almanya başbakanı) '' ben türk-alman dostluğunu yakından tanıyan bir neslin çocuğuyum. küçük yaşımda bir adamın kahramanlıkları, yaptığı hizmetleri, ülkesi için giriştiği özverileri gördüm. bu adam mustafa kemal'di. bugün daha iyi kavrıyorum ki, o insan büyük bir devlet adamıydı. büyüktü, çünkü, ölçüyü korumasını her zaman bildi ve eserini tehlikeye sokacak sınırları aşmadı. yürekliliğin ve kendi yürekliliğinin sınırlarını da çizebilecek kadar anlayışlıydı. (yeni gazete, 9 eylül 1968) ''
mao '' ben çin'in atatürk'üyüm. ''
kendisine dünya üzerinde ''ata'' demeyen kalmamış. bir bize battı. beyni olmayan insan yapmışlar, insan hayret ediyor vallahi.
fidel castro 1997’de habitat toplantısında yaptığı konuşmada: '' mustafa kemal atatürk’ün yaptıklarını ben asla başaramazdım. asıl devrimci atatürk. bu kadar büyük bir devrim yaptım, ama kemal atatürk’ün yaptıklarını başaramazdım. sakın kendinize başka esin kaynağı aramayın. ''
ebabil gazetesi beyrut 1938, '' sultanları kovan, orduları tarümar eden, çanakkale kahramanı, sakarya'nın yaratıcısı mustafa kemal öldü. türkiye'yi en kuvvetli devletler düzeyine çıkartan; vatanı kölelikten özgürlüğe, horlanmaktan şerefe götüren atatürk öldü. zulmün en büyük düşmanı öldü. kalblerimiz bu büyük acı karşısında titriyor. ''
tahran gazetesi iran, ''atatürk gibi insanlar bir nesil için doğmadıkları gibi belli bir devre için de doğmazlar. onlar önderlikleriyle yüzyıllarca milletlerin tarihinde hüküm sürecek insanlardır. ''
gazete polska varşova 1938, '' atatürk yeni türkiye'yi kılıcı ile meydana getirmiş ve dehâsı ile düzenlemiştir. onun yaratıcı ruhunun ve ateşli yurtseverliğinin harekete geçmemiş olduğu hiçbir alan yoktur. eski türkiye'nin bütün felâketlerinin kaynağı osmanlı devleti'nin içişlerine yabancı devletlerin karışmaları olduğunu anlayan ilk adam olmuştur. atatürk, türkiye'yi ufalma ve bölünmeye uğramaktan kurtarmıştır. şimdiki türkiye, hem kendi yakınında, hem de bütün avrupa'da birçok dostlara mâliktir. bütün dünyanın hayranlığını kazanan ve türkiye'nin hayatının en şerefli devresini teşkil eden işte ıslahat ayrıksız, siyasi, iktisadi içtimaî, fikri, ilâh... bütün alanları kapsar.
bu düzenlemenin tarihi 1923'tür. yani lozan anlaşması'nın imzalanması tarihidir. bu anlaşmayı diğer devletlerden evvel, türkiye'ye 150 yıldan beri geleneksel dostluklarla bağlı olan polonya kabul etmiştir. millî onur duygusuna sahip olan türk milleti'nin, babası olan atatürk'ü, sarsılmaz bir aşkla sarmasında hayret edilecek hiçbir şey yoktur. yeni türkiye milletlerarası siyasette hesaba katılması gereken bir eleman olmuştur. türkiye'nin modernleşme ve yenileşme hareketi devam ediyor. osmanlıların "hasta adam"ı iyileşmiştir. ilerlemesi ve enerjisi yerindedir. atatürk, bunu yapmakla gerçekten bir mucize göstermiştir. ''
fransa vu gazetesi george bennes 1938, ''tarihte büyük bir diplomatın veya ünlü bir kumandanın hayatını okuduğumuz onun yüzünü, sözünü, bakışlarını hayal etmekten zevk duyar ve kendi kendimize: "onu görsek ve tanısak ne iyi olurdu" deriz. "bugün türkiye'nin yazgısını yöneten büyük diplomat, büyük asker ve büyük inkılâpçı kemal atatürk'ün heyecanlı hayatını yıllar geçtikten sonra hayranlıkla öğrendikleri zaman, hiç kuşkusuz çocuklarımız da böyle düşüneceklerdir. kumandanlık yaptığı zaman galip gelerek ülkesine bağımsızlığını kazandıran, devlet başkanı sıfatıyla cumhuriyeti ilân edip kurumlandıran atatürk'ün hayatı elbette ki heyecanlıdır. ... fakat kemâl atatürk'ün karakterinin bir cephesini göstermek itibariyle bir noktayı hatırlatmak isterim. bize savaşlarından birini anlatıyordu. birdenbire durdu: 'görüyorsunuz ya' dedi: 'birçok zaferler kazandım. fakat bunların en büyüğünden sonra bile her akşam, savaş alanlarında ölen bütün askerleri düşünerek içimde derin bir keder duyuyorum."
cesaret ve zekâsından başka yüreği bu kadar yüce olan böyle bir şef'in, yurdu için mucizeler yaratmış olmasına şaşılabilir mi?...
pierre benoit (fransız yazar 1921) '' kudüs’te toplanan on binlerce arap, minare ve kulelere yerleştirilen mitralyözlerin ve zırhlı arabaları içindeki ingiliz askerlerinin karşısında gökleri dalgalandıran bir gürleyişle coşkun şekilde haykırıyorlar: “yaşasın mustafa kemal!” ''
john f. kennedy, a.b.d. başkanı, '' büyük adamı saygı ile selamlarım. atatürk adı insana, bu yüzyılın büyük insanlarından birinin tarihi başarılarını, türk halkına ilham veren liderliğini, modern dünyayı ileri görüşlü anlayışını ve bir askeri lider olarak kudret ve yüksek cesaretini hatırlatmaktadır. çöküntü halinde bulunan bir imparatorluktan hür bir türkiye’nin doğması, yeni türkiye’nin hürriyet ve bağımsızlığını şerefli bir şekilde ilan ve o zamandan beri muhafaza etmesi atatürk’ün ve türk halkının işidir. ''
nikita kruşçev, sovyet başbakanı, '' türk milletinin hürriyeti ve türkiye milli kalkınması için çetin mücadelelere adı karışan kemal atatürk’ü, memleketimiz çok iyi tanır. yakın ve orta doğu ilk cumhuriyetin doğuşunu o’na borçludur. bu cumhuriyet, bir çok milletin milli hürriyet hareketine ışık tutmuştur. ''
petit parisien gazetesi 1938, '' hiçbir kimse bu muzaffer general, bu yılmaz devrimci, bu kahraman insan, bu halkçı lider kadar kendi ulusunun kalbine yakın olamamıştır. ''
national tidenge gazetesi (danimarka) ''atatürk, şahsiyet ve kabiliyetin en büyük timsali idi. o yirminci yüzyılın en büyük olayını yaratan adamdır. ''
édouard herriot '' onda, hayran olduğum iki harikulade vasıf vardır ki, biri alev gibi vatan sevgisi, öteki mutlak bir mantık ve vahdet manzarası veren nefse hakimiyetidir. ''
franklin d. roosevelt amerika birleşik devletleri başkanı, '' mustafa kemal hakkındaki bilgiyi o'nu çok iyi tanıyan birisinden edindim. sovyet sosyalist cumhuriyetleri birliği'nin dışişleri bakanı litvinof la görüşürken, onun fikrince bütün avrupa'nın en değerli ve ilgi çekici devlet adamının bugün avrupa'da yaşamadığını, boğazların gerisinde, ankara'da yaşadığını, bunun türkiye cumhuriyeti cumhurbaşkanı gazi mustafa kemal atatürk olduğunu söyledi. (üç adam, kemal atatürk-roosevelt-mussolini, 1937) ''
d. lloyd george (ingiltere başbakanı) '' yüzyıllar nadir olarak dahi yetiştirir. şu talihsizliğimize bakın ki, o büyük dahi çağımızda türk milletine nasip oldu. (1922)
(k. atatürk ve milli mücadele t., 1958, s. 508) ''
winston churchill (ingiltere başbakanı) ''savaşta türkiye'yi kurtaran, savaştan sonra da türk ulusunu yeniden dirilten atatürk'ün ölümü, yalnız yurdu için değil, avrupa için de en büyük kayıptır. her sınıf halkın o'nun ardından döktükleri içten gözyaşları bu büyük kahramana ve modern türkiye'nin ata'sına layık bir tezahürden başka bir şey değildir. (tan, 18 aralık 1938) ''
iliç lenin (rus ihtilali lideri) ''mustafa kemal sosyalist değildi. fakat görülüyor ki iyi bir teşkilatçı, yüksek anlayışlı, ilerici, iyi düşünceli ve akıllı bir önderdir. 0, soygunculara karşı bir kurtuluş savaşı yapıyor. emperyalistlerin gururunu kıracağına ve sultanı da yaranıyla birlikte alt edeceğine inanıyorum. (1921) (tek adam, 1964, s. 378) ''
eleftherios venizelos (yunanistan başbakanı) '' bir ulusun hayatında bu kadar az sürede bu denli kökten değişiklik pek seyrek gerçekieşir... bu olağanüstü işleri yapanlar, hiç kuşkusuz kelimenin tam anlamıyla büyük adam niteliğine hak kazanmışlardır. ve bundan dolayı türkiye övünebilir. (31 ekim 1933) (cumhuriyet, 29 ekim 1969) ''
dwight d. eisenhower (abd başkanı) '' kemal atatürk için daimi bir amt tesisi münasebetiyle türkiye'ye tebriklerimi arz ile gurur duyuyorum. o'nun gösterdiği yolda yürüyen büyük ulusunuz çok önemli başarılar elde etmiştir. türk birliğinin ve ilerleyişinin mimarı atatürk'ün hatırasını anmak için yapılan bu tören, dünyanın her tarafından hür insanlara ilham kaynağı olmuş bir zata çok yerinde bir saygıdır. (anıtkabir özel defteri'nden, 1953) ''
habib burgiba (tunus devlet başkanı) '' sakarya savaşı, sakarya zaferi, yirmi yaşımın en kuvvetli hatırası olmuştur. 0 zamanlar kendi kendime diyordum: acaba ben de ulusumu böylesine seferber edemez miyim, onun ruhuna bu kurtarıcı hamleyi, bu dizgin tanımaz ihtirası aşılayamaz mıyım? (cumhuriyet, 26 mart 1965) ''
muhammed ali cinnah (pakistan' in kurucusu) '' o, türkiye'yi kurmada bütün dünya uluslarına müslümanların seslerini duyuracak kudrette olduğunu ispat etti. kemal atatürk'ün ölümüyle müslüman dünyası en büyük kahramanını kaybetmiştir. atatürk gibi bir önder önlerinde bir ilham kaynağı olarak dikildiği halde hind müslümanları bugünkü durumlarına razı olacaklar mı? (millet gazetesi, 10 kasım 1954)''
hayato ikeda (japonya başbakanı) ''atatürk'ün türk dili devrimi'ni gerçekleştirmesi ve dinle siyaseti birbirinden ayırarak türk toplumunun moderleşmesini sağlamak yolundaki çabalarına karşı büyük bir hayranlık duymaktayız. (hürriyet, 11 kasım 1963) ''
kurt g. kiesinger (federal almanya başbakanı) '' ben türk-alman dostluğunu yakından tanıyan bir neslin çocuğuyum. küçük yaşımda bir adamın kahramanlıkları, yaptığı hizmetleri, ülkesi için giriştiği özverileri gördüm. bu adam mustafa kemal'di. bugün daha iyi kavrıyorum ki, o insan büyük bir devlet adamıydı. büyüktü, çünkü, ölçüyü korumasını her zaman bildi ve eserini tehlikeye sokacak sınırları aşmadı. yürekliliğin ve kendi yürekliliğinin sınırlarını da çizebilecek kadar anlayışlıydı. (yeni gazete, 9 eylül 1968) ''
mao '' ben çin'in atatürk'üyüm. ''
kendisine dünya üzerinde ''ata'' demeyen kalmamış. bir bize battı. beyni olmayan insan yapmışlar, insan hayret ediyor vallahi.
