1
türklerin orta asya'da oynadıkları, günümüz modern futboluna benzeyen bir oyundur.
tepük
-
-
2kaşgarlı mahmud’un divanü lügati’t-türk eserinde adı geçen oyun:
"kurşun eritilip üzerine keçi kılı benzeri yumuşak bir cisimle kaplanarak oluşturulan yuvarlak nesne ile erkek çocukları ayaklarıyla vurarak oynarlar."
“tepük”; tepmek, “tekmeleyerek vurmak” anlamındaki fiilden gelmektedir. -
3
-
4kırsaldaki yaşlı kimselerin futbolu ifade etmek için "top tepüklemek" şeklinde hala kullandıkları kelime.
-
5eski türklerin oyunu; tepük
futbol, dünyanın birçok ülkesinde en popüler spor olmasının yanında tarihi de çok çok eskilere dayanır. milattan bile daha önceleri futbol benzeri ayakla oynanan oyunların olduğu biliniyor. antik yunan, roma ve çin medeniyetleri başta olmak üzere neredeyse tüm medeniyetlerde futbolun ayak izlerini takip edebiliriz. ilginçtir, bilinen dünya ile o zamanlar hiçbir ilişkisi olmayan amerikan yerlilerinde bile bu oyunun değişik varyasyonlarının oynandığını biliyoruz. bütün bunlar gösteriyor ki, bir top peşinden koşma, çağlar boyunca insanoğluna ilgisini celbetmiştir.
türkler özelinde konuşacak olursak, belli ki futbol sevgisi çok eski dönemlere dayanır. türkler hakkında yazılı birçok kaynakta ayakla oynanan bir oyundan bahsedilir.
"büyük mabetlerde sık sık ayak topu müsabakaları yapılır. bu oyunda topa elle dokunulamaz. ya ayakla, ya da başla vurulur ve böylece topu hasım kaleden içeri sokmak için uğraş verilir."
tsang kentinde, türklerden oluşan kız ve erkeklerin beraber oynadığı oyunu izleyen hiuan adlı bir çinli bu satırları yazar.
burada dikkat edilmesi gereken unsurlardan birisi de kadınların da oyuna iştirak etmeleridir. hatta bazı kaynaklar oyunu sadece kadınların oynadığı bir oyun olarak anlatılır.
göktürkler hakkında bilgi veren tung-tien adlı çin kaynağında futbol benzeri bu oyundan şöyle bahsedilir: “erkek çocuklar sazlık ve ağaçlık yerlerde eğlenirler. kızlar deri top tekmelerler. at sütünden mamül kımız içip , sarhoş olurlar şarkı söylerlerdi. "
yine bir başka çinli kaynakta, aynı şekilde ayakla oynanan bir oyun anlatılır. oyun aracı olarak, genellikle sekiz parçalı dikilmiş deri kılıflara yün doldurularak yapılan topların kullanıldığı bahsedilmektedir. "kuzeyli barbarlar" olarak tanımlanan ilk türklerin, bu oyunda usta olduğu ifadesi geçer.
kaşgarlı mahmut'un 11. yy'da hazırladığı, türkçe'nin bilinen en eski sözlüğü divânu lügati't-türk, türklerin yaşayışları hakkında bir çok konuya ışık tutan çok kıymetli bir eserdir. bu eserde "tepük" adlı bir oyundan bahsedilir. tepük oyunu şöyle anlatmıştır kaşgarlı mahmut: "kurşun eritilerek iğ ağırşağı şeklinde dökülür, üzerine keçi kılı veya başka bir şey sarılır, çocuklar bunu teperek oynarlar.”
"tepük", türkçe'de tepmek, tekmelemek anlamına gelir. oyun ayakla oynandığı için bu isim konulmuş olsa gerek.
"tarih-i timur" adlı eserde, timur döneminde türklerin, içi havayla doldurulmuş kuzu postundan yapılma toplarla oynadıkları; oyunda topa elle dokunmanın ve topu çizgiden dışarı çıkarmanın yasak olduğu yazılıdır. timur'un bu oyunu askerlerine bir çeviklik talimi için yaptırdığı ifade edilir.
bu kaynakta bahsedilen el kullanımının yasak olması ve sahanın belirli sınırları olması gibi kurallar bugünkü modern futbolla büyük ölçüde benzerlik göstermekte.
seyyid ali ekber'in yazdığı "hıtay-ı name"' adlı eserde yine bu oyundan bahsedilir. bu konuda şunlar anlatılır: " ve top oyunu hıtay'da güzeller işidir. ve dahi harabeti (düzensiz kalabalık) çok olan ve sığır kursağından top yüzmüşler (yapmışlar) ve mahbub (erkek) ve mahbubeleri (kadınları) durdurmuşlar. ve topa ayaklar ile ururlar (vururlar). şöyle ki; elin ol topa değdirmeye ve ol topu yere düşürmeye ve nazik ayak ile dürde (ite), saklara (baldırlara) ve usulsüz vurmak ve yere düşürmek ve daireden taşra (dışarı) çıkmak vaki olmaz."
görsel materyaller için: http://bugraderci.blogspot.com/...rin-oyunu-tepuk.html -
6ludus podcastte bizim ligi konuştuğumuz programa adını veren eski türk oyunu. yerli ve milli ligi konuşurken, hazır yabancı sınırı da gündemdeyken tepük iyi gider dedik. yabancılar azalınca az buçuk futboldan top tepmeye döneriz yine.
(bkz: #2744662) -
7tepük 3. bölümde kayseri-galatasaray, fener-trabzon, beşiktaş-rize maçlarını ve galatasaray'ın son gece transferlerini kısmen* konuştuk. bekleriz.
https://www.youtube.com/watch?v=9P7ia8PmSrI
https://open.spotify.com/..._YK6VoRi6aDp8LMWTI-A -
8(bkz: #2760951)
-
9canlı para 2010'da final sorusunda 400 bin tl kaybettirmişliği vardır. diğer şık ise "kapa" 'ydı, finalistler tepük çok bariz bir kelime, o olamaz diyip bütün parayı "kapa" 'ya koyup kaybetmişlerdi.
-
10(bkz: #2813569)
-
11topu tepmek kurgusuyla oynanan ve günümüzde halen türkiye futbol (?) liglerinde sıkça örnekleri ile karşılaştığımız oyundur.
