6
altışar kişilik takımlar arasında, buzlarla kaplı alanda oynanan hokey türüdür.
16. yy. başlarında hollânda'da, hokeyi andıran ve buz üzerinde oynanan bir oyunun varlığını gösteren kabartmalar mevcuttur. ancak buz hokeyinin, 1820'lerde kanada'da görevli ingiliz askerleri tarafından donmuş sular üzerinde oynanan ve hokey türü bir oyun olan shinty'den kaynaklandığı sanılmaktadır. oyunun ilk kez kanada'nın ontario yöresindeki kingston'da 25 aralık 1855'te oynandığı tahmin edilmektedir. kurallara uyan ilk maç ise montreal'deki mc gill üniversitesi'nden iki öğrenci takımı arasında 1879 yılında yapılmış, daha sonra kanada ve abd'de hızla yayılmıştır.
1917'de abd ve kanada profesyonel takımlarından oluşan hokey ulusal ligi (nhl) kurulmuştur. nhl play off şampiyonu, stanley kupası ile ödüllendirilmiştir. nhl'de yer alan ilk abd takımı bostan bruins olmuştur. nhl'ye rakip olarak 1972 yılında dünya hokey birliği (wha) kurulmuş; ancak 1979 yılında nhl ve wha birleştirilmiştir. 1920 yılında kış olimpiyat oyunları'na alınmış olan buz hokeyi sporunda; doğu avrupa ülkeleri, abd ve kanada uzun yıllardan beri bu sporun en ileri ülkeleridirler.
uluslar arası buz hokeyi federasyonu iifh (international ice hokey federation), 1989 yılında bayanlar buz hokeyi karşılaşmalarına izin vermiştir. ilk bayanlar buz hokeyi şampiyonası 1925 mart 1990 tarihleri arasında ottawa'da yapılmıştır. buz hokeyinin türkiye’deki tarihi çok yenidir. bir yıl kadar bir süre federasyonsuz olarak faaliyet gösteren buz hokeyi takımlarının çalışmaları, 1992 ocak ayında resmîleştirilmiştir. buz sporları federasyonunun uzun çalışmaları sonucunda gerçekleştirilen buz hokeyi ligi’nin ilk takımları, ankara büyükşehir belediyespor, istanbul paten kulübü, polis akademisi ve kolejliler paten kulübü'dür. ilk karşılaşmalar ankara buz pateni tesisleri’nde yapılmıştır. buz hokeyi ligi'nin de başlamasıyla artık buz sporları federasyonuna yükü ağır geldiğinden, buz hokeyi ve buz patenini bünyesinde toplayan federasyonda bir ayrıma gidilmesi söz konusu olmuştur. 1992 yılında millî takımımız güney afrika'da yapılan dünya buz hokeyi şampiyonası'na ilk kez katılmış, aynı yıl 8 takımdan oluşan türkiye gençler ligi devreye girmiştir. günümüzde türkiye 1. buz hokeyi ligi'nde mücadele eden 8 takım bulunmaktadır. tesis sorunu olduğu için maçlar izmit ve ankara'da oynanmaktadır.
buz hokeyi millî takımı 1992 yılından beri dünya şampiyonaları'na katılmaktadır. 1999 yılındaki şampiyonada dünya 7. olmuş, 2002 yılında izmit'te yapılan dünya gençler şampiyonası'na katılan 20 yaş altı millî takımımız ise 3. olarak bronz madalya kazanmıştır. fahri paslı ile cüneyt kazan türkiye'nin ilk lisanslı buz hokeyi sporcuları ve antrenörleridir.
oyun alanı
buz hokeyi "rink" adı verilen verilen beyaz, buz bir zeminde oynanır. boyutları en çok 61x30 m, en az ise 56x26 m olan rinkin köşeleri de yarı çapı 78,5 m olan bir daireye göre yuvarlatılmış şekilde dizayn edilir.
rink, "yan duvarlar" denilen ağaç ya da plâstikten yapılmış 1,20 m'den alçak, 1,22 m'den yüksek olmayan beyaz renkte bir perdeyle kapanmış olmalıdır. yan duvarların alt kısmında 1525 cm yükseklikte ve sarı renkli "tekme bandı" olur. rinkteki bütün kapılar dışarıya açılır.yan duvarların üzerinde 160-200 cm yükseklikte koruyucu camlar bulunur.
buz yüzeyi enlemesine beş çizgi ile bölünmüştür. kale çizgisi rinkin her iki tarafında bulunan dipten 4 m içeriye doğru çizilmiş, 5 cm eninde, kırmızı çizgilerdir. rink 30 cm eninde "mavi çizgiler" denilen iki çizgiyle üç eşit parçaya bölünür. bir takımın koruduğu kale tarafında kalan sahaya "savunma sahası", hücum ettiği kalenin bulunduğu sahaya "hücum sahası", ortada kalan sahaya ise "tarafsız saha" denir. sahayı ortadan ikiye bölen 30 cm enindeki çizgiyse "orta çizgi"dir.
rink üzerinde ayrıca biri mavi renkte (başlama noktası), sekizi kırmızı renkte (4 tarafsız saha başlama noktası, 4 dip saha başlama noktası) olmak üzere dokuz tane nokta bulunur.
kale yan direkleri 1,22 m yükseklikte ve birbirlerinden 1,83 m (içten içe) olacak şekildedir. üst direğin dış çapı 5 cm'dir. direkler kırmızı renklidirler.
kullanılan malzemeler
buz hokeyinde kullanılan sopalar alüminyum veya plâstik bir malzemeden yapılmış olup herhangi bir çıkıntıları yoktur. sopa, topuktan dibe kadar en fazla 163 cm boyunda, 3 cm eninde ve 2,5 cm kalınlığında olmalıdır. kaşık ise topuktan uca kadar en fazla 32 cm boyunda ve 57,5 cm eninde olmalıdır.
kaleci dışındaki bütün oyuncuların patenlerinde koruyucu ökçe uçları vardır. kaleci patenlerinin her iki ucu da kapalı olup pak (puck)'ın paten bıçakları arasından geçmesini önleyecek şekilde özel üretilmişlerdir. kalecinin patenleriyle sopası dışında, gövdesiyle başını korumak için; bacak ve yüz korumaları, miğfer ile eldivenleri bulunur. her rinkte zaman hakeminin kullanacağı şekilde bir siren veya ses düzeni vardır. ayrıca oyuncuların ve görevlilerin tam olarak oyun zamanını bilmelerini sağlayacak elektronik saat de bulunur. kalelerin arkasında kale hakemlerinin kullanılması için ışıklar bulunur. kırmızı ışık golü belirlerken yeşil ışık da devre sonunu gösterir.
kurallar
oyun sırasında bir takımın buz üzerinde altıdan fazla oyuncusu olamaz. bu oyuncular; kaleci, sağ savunma, sol savunma, orta saha, sağ kanat ve sol kanat şeklinde görev yaparlar. her oyuncunun formasının sırtında 20-25 cm, kolunda ise 8 cm olacak şekilde 1'den 99'a kadar olan bir numara bulunur.
oyun, yakın hakem tarafından, topun, yüz yüze gelen iki rakip oyuncunun arasındaki buza bırakılmasıyla başlatılır. başlamak için yüz yüze gelen iki rakip oyuncu birbirlerinden yaklaşık bir sopa boyu uzaklıkta dururlar ve sopaları buza değer.
buz hokeyi, 20'şer dakikalık üç devreden oluşur, aralarda dinlenme süreleri vardır. bir önceki devrenin bitişi ile başlayan 15 dakikalık dinlenme süresi biter bitmez oyun hemen başlatılır.
oyunun sonunda en çok gol atan taraf maçı kazanır ve iki puan alır. eğer iki takımın gol sayıları maç sonunda eşitse, maç berabere biter ve her iki takım da birer puan alır. her takımın oyunun normal veya uzatma süresi sırasında bir defa 30 saniyelik bir mola alma hakkı vardır.
buz hokeyinde cezalar gerçek oynanan zaman için verilir ve beş bölüme ayrılır:
a. küçük cezalar; kaleci dışında bir oyuncu, yerine biri girmeden iki dakika süreyle buzun dışına çıkarılır.
b. büyük cezalar; ilk büyük cezada kaleci dışındaki oyuncu 5 dakika için buzdan çıkarılır ve yerine, başka oyuncu giremez. aynı oyunda ikinci büyük ceza alan oyuncu, oyundan atılır ve yerine bir başka oyuncu ancak 5 dakika sonra girebilir.
c. kötü davranış cezaları; kaleci dışındaki herhangi bir oyuncunun 10 dakika oyundan çıkarılmasıyla uygulanır. cezalı oyuncu yerine derhal başka bir oyuncu girer.
d. maç cezaları; oyuncu soyunma odasına gönderilir ve yerine 5 dakika sonra diğer bir oyuncunun girmesine izin verilir.
e. penaltı atışı; penaltı atışına sebep olan, ancak büyük kötü davranış cezası içermeyen bir durumda, ceza almayan takımın penaltı atışını kullanmak veya bu cezaya sebep olan oyuncunun bir küçük ceza almasını istemeye hakkı vardır.
kaleciye küçük, büyük veya kötü davranış cezaları verildiğinde bu cezaları kaleci değil de o sırada buzda olan bir takım arkadaşı çeker. bir kaleci bir maçta iki büyük ceza alırsa, maçtan atılır.
buz hokeyi karşılaşmalarında bir hakem, iki çizgi hakemi, bir zaman hakemi, bir sayı hakemi, iki kale hakemi, iki ceza hakemi ve bir de video kale hakemi görevlendirilir.
hakem: oyunun diğer görevlilerin, oyuncuların oyunda ve duraklamalarda genel gözlemcisi ve tam hâkimidir. diğer hakemlerin kararlarında bir uyuşmazlık varsa, hakemin kararı hepsinin üstünde ve kesindir. her hakemde resmî ölçülere göre bir düdük ve en az 2 m uzunluğunda bir metre bulunur.
çizgi hakemleri: ofsayt, ofsayt pası, buzlanma kurallarının ihlâl edilmemesine dikkat eder, ayrıca her oyun ve devre başlarındaki ve gollerden sonraki başlama durumları dışındaki tüm diğer başlamaları yaptırırlar.
kale hakemleri: her kalenin arkasında bir kale hakemi olur. kale hakemleri kalelerin arkasında ve kafesle korunmuş bir şekilde dururlar, devrelerde kale değiştirmezler.
ceza hakemleri: hakemlerin verdikleri tüm cezaları, ceza alan oyuncuların adları ve takımlarını, ihlâl edilen kuralı, verilen her cezanın süresini tam olarak kaydederler.
sayı hakemi: atılan gollerin ve sonucun kaydını tutarken gol atan ve asist (gol pası) yapan oyuncuların adlarını da elindeki matbu forma işler.
zaman hakemi: devrelerin başlama, bitişler ve gerçek oyun zamanını tutar. birinci ve ikinci devrelerde devrenin son bir dakikasını, son devrede de son iki dakikasını herkese duyurur.
video kale hakemi: oyunun herhangi bir bölümünü tekrar gözden geçirebilme hakkına sahiptir (bir de baş hakemin bu hakkı vardır). video kale hakemi aşağıdaki durumları tekrar gözden geçirmekle yükümlüdür:
1. pak kale çizgisini geçerken,
2. pak kale yerinden oynamadan önce kaleye girmişse,
3. pakın devre sonunda düdük çalınmadan hemen önce ve hemen sonra bulunduğu yer,
4. pak elle ya da tekmeyle yönlendirilerek kaleye sokulmuşsa,
5. pak hakeme çarparak kaleye girmişse,
6. pak kaleye girmeden önce bir hücum oyuncusu tarafından kale üst direğinin üzerinde oynanmışsa.
not: alıntı.
