rodeo

• 1

  meksika kökenli olan ve kuzey amerika'da yaygın ipini koparmış hayvanların üzerinde vuku bulan yarışma. at veya boğa kullanılanları mevcuttur. yarışmacılar tek ellerini kullanırlar, atın veya boğanın üzerinde kalabilme süresine göre puanlama yapılır.*
  bir keresinde televizyon izlerken, şaha kalkmış bir atın üzerindeki kovboy kılıklı bir adamın bir buzağıyı kementle yakalama çabasını görüp kanalı değiştirmiştim.
• 2

  ata binme ve kement atma gibi becerilere dayalı bir dizi yarışma ve gösteri içeren spor oyunudur.
  
  dünyada rodeo
  
  ispanyolca "rodear" (etrafını sarmak) kelimesinden gelen ve 18. yy.ın "fiestas" eğlencelerinden kaynaklanan rodeo, meksika'nın mera hayvancılığı ile uğraşan kuzey bölgelerinde ortaya çıktı ve oradan abd'nin büyükbaş hayvancılıkla uğraşan batı bölgelerine yayıldı. ilk resmî rodeo yarışması, 1872’de wyoming eyaletinin cheyenne kentinde yapıldı. 1890-1910 yılları arasında halk için bir eğlence niteliği taşıyordu. 1920’lerin ortasında boston garden ve madison square garden’da rodeo şampiyonaları organize edildi. 1929 yılında rodeo yönetici ve organizatörleri "amerika rodeo birliği"ni kurarken, 1946 yılında bu kuruluş "uluslar arası rodeo birliği (international rodeo association; ira)" adını aldı. 1936 yılında kurulan "kaplumbağa kovboylar birliği" (cowboys turtle association adını organize olmaktaki yavaşlıklarından dolayı almışlardır), 1945 yılında "rodeo kovboyları birliği" (rca)’nin öncüsü olmuştur. bu birlik, 1975'te profesyonel rodeo kovboyları birliği (prca)’ne dönüşmüştür. birliğin merkezi colorado’dadır. bayanlar arası yarışmaları organize eden kuruluş ise bayanlar profesyonel rodeo birliği (woman’s professional rodeo association)’dir. rodeo, günümüzde de abd, kanada ve meksika ile sınırlı bir spor ve eğlence dalı olma özelliğini sürdürmektedir; ama özellikle abd’de rodeo yarışmalarına yaklaşık 170.000 seyirci giderken, 13 milyon izleyici de televizyondan bu yarışmaları takip etmektedir.
  
  oyun alani
  
  rodeo, çitlerle çevrili ve düzlenmiş bir alanda oynanır. oyun alanının çevresinde seyirciler için tribünler bulunur. biniciler alana açılan bir kapıdan altlarındaki hayvanlarla girerek gösterilerini yaparlar.
  
  rodeo yarişmalari
  
  rodeo yarışlarına katılanlar belirli bir giriş ücreti öderler. kazananlar ise ödül olarak konmuş parayı alırlar. son zamanlarda rodeo yarışlarının izleyici kitlesi ve para ödülleri oldukça yükselmiştir. rodeoda yer alan yedi standart yarışma vardır. günümüzde bu yarışmalardan başka karşılıklı anlaşmayla yapılan değişik yarışmalar da vardır. ayrıca bayanlar arası yarışmalar da düzenlenmektedir.
  
  1. kementle buzağı yakalama
  at sırtındaki kovboy buzağıyı kovalar, kement atarak yakalar ve attan inerek hayvanı yere yatırıp üç ayağını bir araya getirerip bağlar. kovboy iki elini yukarıya kaldırarak işinin bittiğini belli eder. bu işlemi en kısa zamanda yapan kovboy, yarışmayı kazanır.
  
  2. yabanî boğaya binme
  binicisini atmaya çalışan boğanın üzerindeki kovboyun, boğanın karnına dolanmış bir ipi, tek eliyle sıkıca tutarak düşmemeye çalışmasına dayanan yarışmadır. yarışmacı ipten başka (gem, özengi, eyer vb.) bir şey kullanamaz. boşta kalan eliyle boğaya dokunamaz ve sivri mahmuz kullanamaz. 8 saniye içinde boğanın sırtından düşerse diskalifiye olur.
  
  3. boğayla güreş
  at sırtındaki kovboy boğayı kovalar, atından atlayarak boynuzlarından yakalayıp durdurur, başı ve ayakları aynı yöne bakacak şekilde yere yatırır. bu işlemi en kısa sürede yapan kovboy, yarışmayı kazanır.
  
  4. eyerli yabanî ata binme
  binicisini atmaya çalışan eyerli atın üzerinde 8-10 saniye kalmaya dayanan yarışmadır. yarışmacı ata tek eliyle tutunabilir. boşta kalan eliyle ata dokunamaz, yuları eline dolayamaz. aksi takdirde diskalifiye olur.
  
  5. eyersiz azgın ata binme
  binicisini atmaya çalışan eyersiz at üzerinde 810 saniye kalmaya dayanan yarışmadır. atın üzerinde yalnızca beline dolanmış bir kolon vardır. yarışmacı bu kolonu tek eliyle tutabilir. düşen, boşta kalan eliyle ata dokunan binici diskalifiye olur.
  
  6. tek kementle boğa yakalama
  at sırtındaki kovboy boğayı kovalar, kement atarak yakalar. kementin ipini eyerine bağlayan kovboy, atını anîden durdurmak suretiyle boğayı yere yatırır ve üç ayağını bir araya getirip bağlar. kovboy iki elini yukarıya kaldırarak işinin bittiğini belli eder. bu işleri en kısa zamanda yapan yarışmacı, yarışmayı kazanır.
  
  7. çift kementle boğa yakalama
  birer kementi bulunan iki kovboyun at sırtında boğayı takip ederek kementle yakalayıp hareketsiz hâle getirmesine dayanan yarışmadır. ilk kementi atan kovboy boğayı boynuzlarından, diğeri hayvanı iki arka ayağından yakalayarak yere düşmeden durdururlar. tek arka ayağın yakalanması durumunda yarışmacılara beş saniye ceza verilir. kurallara uygun olarak en kısa sürede başarılı olan ekip yarışı kazanır.